कैलाली जिल्लाको परिचय
कञ्चनपुर जिल्ला नेपालको एकीकरण हुनुभन्दा पहिले बाइसे–चौबिसे राज्य रहेका वखत डोटी राज्यको सीमा क्षेत्रमा पर्दथ्यो । त्यतिबेलासम्म यस जिल्लाको नामकरण भइसकेको थिएन । मल्ली माल र तल्ली मालको नामबाट चिनिने यस जिल्लाको भूभाग पनि कैलाली जिल्लाकै भूभागमा समावेश रहेको थियो । सन् १८१४ देखि १८१५ सम्म अंग्रेजसँग भएको युद्धपछि सन् १८१६ मा गरिएको सुगौली सन्धिबाट काली नदी पश्चिमको सम्पूर्ण भू–भागसँगै तरार्ईको कञ्चनपुर पनि इस्ट इण्डियामा गाभिएको थियो । सन् १८६० को प्रत्यावर्तन सन्धि भएपछि कैलाली, कञ्चनपुर, बाँंके र बर्दियासम्मको तरार्ई भूखण्ड नयाँ मुलुकको रुपमा नेपाललाई प्राप्त भएको थियो ।
नेपालमा आवद्ध भइसकेपछि मात्र कैलाली र कञ्चनपुर छुट्टाछुट्टै जिल्ला बन्न पुगेका हुन् । कञ्चनपुर नयाँ जिल्लाको रुपमा स्थापित हुँदा यसको सदरमुकाम हालको बेलौरी नगरपालिकाको बेलौरी बजारमा रहेको र सोही बेलौरी नजिकको कञ्ज नामक ग्रामबाट कञ्चनपुर जिल्लाको नामकरण हुन गएको भन्ने इतिहासका अध्येताहरुको भनाई रहेको पाइन्छ । यस जिल्लाको हालको सदरमुकाम २०१९ सालपछि कञ्चनपुरको बेलौरीबाट महेन्द्रनगरमा सारिएको देखिन्छ । नेपालको संविधानबमोजिम संघीय गणतन्त्र नेपालको मूल संरचना ३ तह (संघ, प्रदेश र स्थानीय) मा हुने व्यवस्था र राज्यको पुनर्संरचना अनुसार सात प्रदेशमध्ये कञ्चनपुर जिल्ला सुदूरपश्चिम प्रदेशको तराईमा अवस्थित जिल्ला हो ।
कैलाली जिल्लाको नामाकरण सम्वन्धमा विभिन्न मतहरू रहेका छन्। ती मध्य प्रमुख मतहरू यसप्रकार रहेका छन्। परापूर्व कालमा कैलाली जिल्लामा कालाबन्जारको राज्य थियो र उनीहरूको सदरमुकाम आजको कैलाली नाम गरेको गाउँमा थियो। त्यस ठाउँलाई पहिले कालापानी भन्ने गरिन्थ्यो। पहिलेको समयमा कसैले अपराध गरेको खण्डमा अपराधिहरूलाई यसै ठाउँमा पठाएर सजाए दिने गरिन्थ्यो। माथि कालापानी नामले बग्ने नदी तल आएर खुटिया खोलाको नामले प्रसिध्द्ध छ। सम्भवत यही कारणले पनि शव्दको अपभ्रंस हुँदै गएर यसको नाम कैलाली रहेको हुन गएको जनविश्वास रहि आएको छ ।
कैलाली जिल्लाको भौगोलिक अवस्थिती
यस जिल्लाको पूर्वमा कैलाली, पश्चिम तथा दक्षिणमा भारत र उत्तरमा डडेलधुरा जिल्ला पर्दछ । यो जिल्ला २८० ३२’ उत्तरीदेखि २९० २८’ उत्तरी अक्षांश र ८०० ३’ पूर्वदेखि ८०० ३३’ पूर्वी देशान्तरसम्म फैलिएको छ । यस जिल्लाको क्षेत्रफल १,६१० वर्ग कि.मि.मध्ये ३७ प्रतिशत भूभाग खेतीयोग्य, ५५ प्रतिशत भूभाग वन जंगल र ८ प्रतिशत भूभाग खोलानालाले ओगटेको छ । भूतलीय उचाईको हिसाबले हेर्दा यो जिल्ला समुद्री सतहदेखि दक्षिणमा १६० मिटरदेखि उत्तरमा १,५२८ मिटर सम्मको उचाईमा अवस्थित छ । जिल्लाको पूर्व पश्चिम औसत लम्बाई ४४ कि.मि. र उत्तर – दक्षिण औसत चौडाइ ३४ कि.मि. रहेको छ । भौगोलिक विभाजनको आधारमा यस जिल्लालाई चुरे भूभाग भावरको भूभाग र तराईको मैदान गरी ३ भागमा विभाजन गरी हेर्न सकिन्छ । महाकाली , जोगबुढा, चौधर, मोहना, स्याली, बनारा, डोडा, सोनवरा नदीहरु यस जिल्ला भएर बग्ने प्रमुख नदीहरु हुन । महाकाली बाहेक अन्य सबै नदिहरुको मुहान महाभारत पर्वत श्रृङ्खला र चुरे पर्वत श्रृङ्खला रहेका छन् ।
| पूर्व | : कर्णाली नदी, बर्दिया र सुर्खेत जिल्ला |
| पश्चिम | : कञ्चनपुर र डडेल्धुरा जिल्ला |
| उत्तर | : डोटी, डडेल्धुरा र सुर्खेत जिल्ला |
| दक्षिण | : भारतको उत्तर प्रदेश ( लखिमपुर खिरि) |
| समुद्र सतहबाट उचाई | : १०९ मी. देखि १९५० मी. |
| क्षेत्रफल | : ३२३५ वर्ग कि. मी. (पहाड ४०.३% र तराई ५९.७%) |
| आक्षाशं | : २८° २२’ उत्तर देखि २९° ५’ |
| देशान्तर | : ८०° ३०’ पूर्व देखि ८१° १८’ |
| हावापानी | : उष्ण देखि समसीतोष्ण |
| मुख्य नदीहरु | : कर्णाली, मोहना, खुटिया, पथरैया, शिवगंगा, गौरिगंगा, कनरा, गुलरा, गोदावरी |
| मुख्य तालहरु | : घोडाघोडी, जाखोर, जोगिनिया, वेहडाबाबा, कोइलाही |
हावापानी
कैलाली जिल्लाको उत्तरमा चुरे पर्वत श्रृङ्खलमा अन्तर्गतको पहाडी भूभाग तथा दक्षिणी भेगमा समथर तराई फाँट रहेको हुँदा पहाडी र तराई क्षेत्रको उचाइगत भिन्नताका कारण यहाँ फरक फरक किसिमको हावापानी पाइन्छ । तराई क्षेत्रमा गर्मी महिनामा बढी गर्मी हुने र जाडो महिनामा बढी जाडो हुने उष्ण हावापानी रहेको छ भने पहाडी क्षेत्रमा समशीतोष्ण किसिमको हावापानी रहेको छ । तराई क्षेत्रमा अधिकतम तापक्रम ४६० सेल्सियस सम्म पुग्दछ भने जाडो महिनामा न्यूनतम तापक्रम ५० सेल्सियस सम्म तल झर्दछ । हिउंदको समयमा राम्रोसंग घाम नलाग्ने र हुस्सुको अत्यधिक प्रभावले शीतलहर चलि अति जाडो हुने गर्दछ । गर्मी याममा अत्यधिक गर्मी हुने र चैत्र वैशाख महिनामा लु समेत चल्ने गर्दछ ।
वर्षा
मौसम विज्ञान विभागको धनगढी, कैलालीको सन्१९८४–२०१३ सम्मको ३० वर्षको अभिलेखअनुसार अध्ययन गर्दा यहाँ औसत वार्षिक वर्षा १८६०.४७ मि.मि. रहेको छ ।
भू–उपयोग
जिल्लाको कुल क्षेत्रफल ३२३५०० हे. जमिनमध्ये ६४.८ प्रतिशत वनजंगलले ढाकिएको छ भने २७.८ प्रतिशत कृषियोग्य जमिन रहेको छ ।
कैलाली जिल्लामा रहेका नदी तथा खोलाहरू
जिल्लाभरि नदी तथा खोलाको ठूलो सञ्जाल रहेको छ । नदी तथा खोलाले यस जिल्लालाई छिमेकी जिल्लाहरू तथा जिल्लाभित्रकै विभिन्न गाविसको सीमा रेखाका रुपमा पनि रहेका छन् । जिल्लाको सबैभन्दा ठूलो नदी कर्णाली हो । नेपालको सबैभन्दा लामो नदीका रुपमा रहेका यो नदी कैलाली जिल्लाको पूर्वमा बर्दिया जिल्लासँगको सिमानाको काम गरेको छ । पश्चिममा मोहना नदी र चाप खोलाले कन्चनपुर जिल्लासँग छुटयाउँदछ । त्यस्तै उतरमा ठूली गाड भन्ने खोलाले डोटी जिल्लाको सिमाना रहेको छ भने दक्षिणमा मोहना नदी भारतसँगको सिमाना रहेको छ । जिल्लाका प्रमुख प्रमुख नदी तथा खोलाहरूमा कर्णाली, मोहना, पथरिया, कान्द्रा, खुटिया र चौराही, कनरा, गौरी गंगा, चौमाला, शिवगंगा, गोदावरी, मनहरा, लिक्मा, रोडा, गुलरा र चुराहा रहेका छन्।
कैलाली जिल्लामा रहेका तालतलैयाहरू
तालतलैया एवम् पोखरीहरूको दृष्टिकोणले कैलाली जिल्ला धनी जिल्लाको रुपमा रहेको छ । जिल्लामा १९३ वटा तालतलैयाहरू रहेका छन्।
कैलाली जिल्लामा रहेका धार्मिक, पौराणिक, ऐतिहासिक महत्वका स्थलहरू
जिल्लामा उल्लेख्य संख्यामा धार्मिक, पर्यटकीय, पौराणिक महत्वका स्थलहरू रहेका छन् । जिल्लाको तत्कालीन सुखड
गा.वि.स.मा अवस्थित घोडाघोडी ताल विश्व रामसार सूचीमा सूचीकृत छ । ऐतिहासिक महत्व बोकेका विभिन्न स्थलहरूसमेत जिल्लामा रहेका छन् । तत्कालीन खैराला गा.वि.स.स्थित महाभारत पर्वत श्रृङ्खलाको टापुस्थलमा राणाकालीन रमणीय गर्भादरबार, गोदावरी–९ स्थित तारागढी तथा धनगढी र भजनीमा राणाकालीन समयको गोश्वारा अड्डा रहेका भवनहरू रहेका छन् जसमध्ये धनगढी गोश्वारामा हाल जिल्ला प्रशासन कार्यालयको भवन रहेको छ भनेभजनीस्थित गोश्वारा अड्डा उपयुक्त संरक्षणको अभावमा लुप्तप्रायः भइसकेको छ । अत्तरियाबाट १३ किलोमिटर उत्तरमा ऐतिहासिक, पर्यटकीय तथा धार्मिक महत्व बोकेको रमणीय गोदाबरी बजार रहेको छ ।
गोदावरीमै गौमुखा झरनासमेत रहेको छ । गोदावरी सहित शिवगंगा, त्रिवेणी धार्मिक दृष्टिले महत्वपूर्ण दोभानहरूसमेत हुन्। गर्भा–गोदावरी खण्डको बतासे डाँडा नेपालमा चुरे पर्वत श्रृङ्खलाको सबैभन्दा अग्लो भाग रहेको स्थानीय बुद्धिजीविहरूको भनाइ रहेको छ । यस खण्डबाट कैलाश पर्वतको दर्शन गर्न सकिने भएकाले यो क्षेत्र जिल्लामा पर्यटन विकासका दृष्टिकोणले महत्वपूर्ण देखिन्छ । चिसापानी बजारको पश्चिम पट्टिको माथिको धुलिकोट डाँडामा रहेको जालपा देवीको मन्दिरमा वार्षिक रुपमा दशैंको कोजाग्रत पूर्णिमामा मेला लाग्ने गर्दछ । सो मेला भर्न सुर्खेत, बर्दियासम्मका श्रद्धालुहरू आउने गर्दछन्। त्यस मन्दिरमा राजा रजौटाहरूको ऐतिहासिक साँस्कृतिक महत्वका वस्तुहरू समेत भेटिएका छन् । बेहडाबाबा मन्दिरमा गंगादशहराका समयमा वार्षिक रुपमा लाग्ने मेलामा नेपालका विभिन्न जिल्लासहित भारतका विभिन्न स्थानबाट करिब २० हजार दर्शनार्थीहरूको भीड लाग्ने गरेको छ ।
अध्ययन अनुसन्धानको अभावमा जिल्लाका अन्य धेरै पर्यटकीय, धामिर्क, पौराणिक महत्वका स्थलहरू समेत अमूर्त रहेका छन् । यी सबैको बारेमा थप अध्ययन, अनुसन्धान, संरक्षण तथा प्रवद्र्धन कार्यमार्फत् जिल्लामा आन्तरिक र बाह्य पर्यटन प्रवद्र्धन गरी आर्थिक वृद्धिमा टेवा पु¥याउन सकिने अवस्था रहेको छ । टीकापुर नगरपालिकास्थित टीकापुर पार्क नेपालकै रमणीय पार्कहरूमध्येमा एक रहेको छ । यस्तै, धनगढी नगरपालिकास्थित देवरिया वनस्पति उद्यान र सँगै रहेको जोखार ताल तथा गोदावरी गाविसस्थित गोदावरी वनस्पति उद्यान आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटन अभिवृद्धिका लागि समेत महत्वपूर्ण रहेका छन्।
कैलाली जिल्लामा मनाइने प्रमुख चाडपर्वहरू
जिल्लामा दुई दर्जनभन्दा बढी विभिन्न चाड पर्वहरू समेत रहेका छन्, जसमध्ये केही प्रमुख चाडपर्वमा दशै, तिहार, माघी, गौरा, होली, तीज, आइतबारी, श्रीपञ्चमी, श्रीकृष्ण जन्माष्ठमी, शिवरात्री, देवीजात, जेष्ठ पूर्णिमा (राजी जातिको), चराईहरू (राना थारु जातिको), धुरिया पूजा, भूतुवा पूजा, रनपुतला (ब्राह्मण, क्षेत्री), अनन्त्य, भुवा (रणकौशल प्रदर्शन गरिने खेल), पुसे १५, ओल्के, असारे १५, गंगा दशहरा, नागपञ्चमी, रक्षाबन्धन, विसु तिहार, चैते दशैं, राम नवमी हुन्।
कैलाली जिल्लाको निर्वाचन क्षेत्रको विभाजन
प्रतिनिधिसभा सदस्यकोलागि निर्धारित क्षेत्र संख्या ५ रहेको छ भने प्रदेशसभा सदस्यकोलागि निर्धारित क्षेत्र संख्या १० रहेको छ।
कैलाली जिल्लाको स्थानियतहको विभाजन
संघिय संरचना अनुसार कैलाली जिल्लाको स्थानियतहको विभाजन साविकका नगर र गा.वि.स. का वडाहरूलाइ समेटेर १ उपमहानगरपालिका ६ नगरपालिका र ६ वटा गाउँपालिकामा विभाजन गरिएको छ । जसलाइ निम्नानुसार उल्लेख गरिएकाे छ ।
| क्र.सं. | स्थानीय तहको नाम | समावेश गाविस / नगरपालिका | वडा संख्या |
|---|---|---|---|
| १ | धनगढी उपमहानगरपालिका | धनगढी उपमहानगरपालिका र अत्तरिया नगरपालिका (९-११) | १९ |
| २ | टिकापुर नगरपालिका | धनसिंहपुर, नारायणपुर गा.वि.स. र टिकापुर नगरपालिका | ९ |
| ३ | घोडाघोडी नगरपालिका | घोडाघोडी नगरपालिका र पहलमानपुर गा.बि.स. | १२ |
| ४ | लम्कीचुहा नगरपालिका | लम्किचुहा नगरपालिका र प्रतापपुर गा.बि.स | १० |
| ५ | भजनी नगरपालिका | थापापुर गा.बि.स र भजनी त्रिशक्ति नगरपालिका | ९ |
| ६ | गोदावरी नगरपालिका | अत्तरिया नगरपालिका (१-८,१२,१३), गोदावरी गा.वि.स. | १२ |
| ७ | गौरीगंगा नगरपालिका | चौमाला, मसुरिया र उदासीपुर गा.वि.स. (१,२,५) | ११ |
| ८ | जानकी गाउँपालिका | जानकीनगर, पथरैया, दुर्गौली र मुनुवा गा.बि.स | ९ |
| ९ | बर्दगोरिया गाउँपालिका | दोदोधरा र कोटातुल्सीपुर गा.बि.स | ६ |
| १० | मोहन्याल गाउँपालिका | सुगरखाल, मोहन्याल, पण्डौन गा.वि.स. | ७ |
| ११ | कैलारी गाउँपालिका | हसुलिया, बसौटि, पबेरा, उदासीपुर (३,४,६-९), गदरिया र रतनपुर | ९ |
| १२ | जोशीपुर गाउँपालिका | बौनिया, जोशीपुर गा.वि.स. | ७ |
| १३ | चुरे गाउँपालिका | सहजपुर, खैराला र निगाली गा.बि.स. | ६ |
| जम्मा | १२६ |
१. नामः धनगढी उपमहानगरपा
नेपालको सुदूरपश्चिम क्षेत्रमा स्थित धनगढी उप-महानगरपालिकाको स्थापना एउटा दीर्घकालिन सोचका साथ २०३३ सालमा सेती अञ्चलको कैलाली जिल्लामा भएको हो र मिति २०७२/०६/०१ गते देखि धनगढी नगरपालिकाको स्तरोन्नती भई धनगढी उप–महानगरपालिका हुन गएको हो । यो समुद्री सतहदेखि १०९ मि. को उचाइँमा काठमाडौँ देखि ७५० कि. मि.को दूरीमा स्थित रहेको छ । धनगढी उप–महानगरपालिकामा कूल १९ वडा रहेका छन् । २६१.७५ वर्ग कि.मि.को क्षेत्रफलमा फैलिएको धनगढी उप–महानगरपालिकाको भु–आकृतिक स्वरुप करिब सबै जसो समतल रहेको छ भने यसको पूर्वमा कैलारी गाउँपालिका छ भने पश्चिममा मोहना नदी, उत्तरमा गोदावरी र गौरिगंगा नगरपालिका र दक्षिणमा अन्तर्राष्ट्रिय रुपमा भारतको सिमाना तथा मोहना नदी रहेको छ । यसको शालाखाला अधिकतम तापक्रम ४५ डिग्री र न्यूनतम तापक्रम ७ डिग्री रहेको पाइन्छ ।
भौगोलिक अवस्थिति यो धनगढी नगरपालिका मिती २०७२।०६।०१ गते नेपाल सरकार मन्त्रिपरिषदको निर्णयबाट धनगढी उप–महानगरपालिका रहन गएको हो । यो समुद्री सतहदेखि १०९ मि. को उचाइँमा काठमाडौं देखि ७५० कि. मि.को दूरीमा स्थित रहेको छ । साल २०७८ को तथ्याङ्क अनुसार यस नगरपालिकाको कुल जनसंख्या १९८७९२ रहेको छ । प्रमुख चाडपर्व स्थानीय स्तरमा बसोबास गर्ने विभिन्न जात जाती तथा समुदायका मानिसहरुको बसोबास रहेको यस क्षेत्रमा विभिन्न चाड पर्व मनाउने गरिन्छ । जस्तैः दशैं, तिहार, माघि, होली, गौरा, औल्के, मागे संक्रान्ति, कृष्ण जन्माष्टमि, बकर इद, उल इद फितर, आइतबारी, छठपर्व, बुद्ध जयन्ती, क्रिष्मस यहाँका प्रमुख चाड पर्वको रुपमा रहेको पाइन्छ ।
केन्द्रः साविक धनगढी उपमहा
जनसङ्ख्याः १९८७९२ (२०७८ अनुसार)
क्षेत्रफलः २६१.७४(वर्ग कि.मि.)
वडा संख्याः १९
| क्र.सं. | नयाँ वडा | समावेश गाविस / नगरपालिका | जनसंख्या | क्षेत्रफल(वर्ग कि.मी.) |
|---|---|---|---|---|
| १ | १ | धनगढी(१) | १८८१९ | ३.३६ |
| २ | २ | धनगढी(२) | १६७३६ | ५.०७ |
| ३ | ३ | धनगढी(३) | २१२५८ | ९.३९ |
| ४ | ४ | धनगढी(४) | ११८४० | ३.७९ |
| ५ | ५ | धनगढी(५) | १७८५६ | ५.२५ |
| ६ | ६ | धनगढी(६) | ७४३५ | ११.१८ |
| ७ | ७ | धनगढी(७) | १२८०६ | २९.०४ |
| ८ | ८ | धनगढी(८) | ११६२० | २.८ |
| ९ | ९ | धनगढी(९,१४) | ४११२ | ९.७१ |
| १० | १० | धनगढी(१०,११) | ४५४८ | ८.३५ |
| ११ | ११ | अत्तरिया(९,१०) | ६३७३ | १९.६ |
| १२ | १२ | धनगढी(१२) | १२३१९ | १३.२८ |
| १३ | १३ | धनगढी (१३) र अत्तरिया(११) | १२१०४ | १३.०९ |
| १४ | १४ | धनगढी(२०) | ९०१८ | १८.८२ |
| १५ | १५ | धनगढी(१५) | ५७४२ | ३२.५ |
| १६ | १६ | धनगढी(१६) | ५६९१ | ३०.८८ |
| १७ | १७ | धनगढी(१७) | ६१७३ | १९.७८ |
| १८ | १८ | धनगढी(१९) | ६१७६ | ८.८६ |
| १९ | १९ | धनगढी(१८) | ८१६६ | १६.९९ |
| जम्मा | १९८७९२ | २६१.७४ |
धनगढी उपमहानगरपालिकाको नक्सा
२. नामः टिकापुर नगरपालि
नेपालको सुदूरपश्चिम प्रदेश अन्तर्गत पर्ने कैलाली जिल्लाको पुर्बी भागमा पर्ने यो ठाउं महेन्द्र राजमार्ग देखि १४ कि.मि. दक्षिण पट्टि, भारतको सिमाना देखि १४ कि.मि उत्तर तर्फ कर्णाली नदीको पश्चिमि तटमा अवस्थित छ| प्रजातन्त्र पुनस्थापना पश्चात नगरोन्मुख गा.बि.स., गा.बि.स. हुँदै २०५३ साल माघ १७ गते एकै पटक घोषणा भएका १५ वटा नगरपालिका मध्येको एक हो भने हाल २०७३ साल फाल्गुन २७ गतेको मन्त्रिपरिषद्को निर्णय बमोजिम साबिक टीकापुर नगरपालिका, नारायणपुर र धनसिंहपुर गा.बि.स. एकै ठाउंमा गाभिन गई हालको बृहत् टीकापुर नगरपालिकाको स्थापना भएको हो |
घना जंगल भएको यस क्षेत्रमा बस्ति बस्ने क्रममा यहाँका बस्तीहरु टिका जस्तै गरि गोलाकार रुपमा बसेकोले यस ठाउँको नाम टीकापुर रहन गएको भन्ने भनाइ छ भने अर्को भनाइ अनुसार बस्ति बस्ने क्रममा जंगल फडानीको कार्य दशैंको टिकाको दिनदेखि प्रारम्भ गरिएकोले यस ठाउँको नाम टीकापुर रहन गएको भन्ने भनाइ छ|
केन्द्रः साविक टिकापुर नगरपालि
जनसङ्ख्याः ८९८३५ (२०७८ अनुसार)
क्षेत्रफलः ११८.३३ (वर्ग कि.मि.)
वडा संख्याः ९
| क्र.सं. | नयाँ वडा | समावेश गाविस / नगरपालिका | जनसंख्या | क्षेत्रफल(वर्ग कि.मी.) |
|---|---|---|---|---|
| १ | १ | टिकापुर(९) | ४६६९७ | २१.९१ |
| २ | २ | टिकापुर(८) | ७५५३ | १७.४७ |
| ३ | ३ | टिकापुर(५,६) | ५१८२ | ७.६७ |
| ४ | ४ | टिकापुर(१,४) | ४७७६ | ५.९३ |
| ५ | ५ | टिकापुर(२,३,७) | ४९३३ | १४.२६ |
| ६ | ६ | नारायणपुर(१-४,७) | ४९१८ | १०.९६ |
| ७ | ७ | नारायणपुर(५,६,८,९) | ७०८२ | १५.०१ |
| ८ | ८ | धनसिंहपुर(१-३,९) | ५०६८ | १६.५२ |
| ९ | ९ | धनसिंहपुर(४-८) | ३६२६ | ८.६ |
| जम्मा | ८९८३५ | ११८.३३ |
टिकापुर नगरपालिकाको नक्सा
३. नामः घोडाघडी नगरपालि
कैलाली जिल्लाको मध्य क्षेत्रमा रहेको यस घोडाघोडी नगरपालिकाको पूर्वमा वर्दगोरिया गाउँपालिका, पश्चिममा गौरीगंगा नगरपालिका,उत्तर मोहन्याल गाउँपालिका र दक्षिणमा भजनी नगरपालिका रहेका छन् । यस नगरपालिकाको क्षेत्रफल ३५४.४४ वर्ग कि.मि.रहेको छ । यस नगरपालिकाको जनसंख्या ८६०३४ रहेको छ । १२ वटा वडामा विभाजन भएको यो नगरपालिकामा साविकको दरख,साडेपानी, रामशिखरझाला र पहलमानपुर गाविस समावेस भएका छन । शैक्षिक क्षेत्रमा ३ वटा क्याम्पस, ५७ वटा सामुदायिक विद्यालय र ३६ वटा संस्थागत विद्यालय सञ्चालनमा रहेका छन् । विकासको मुल आधार नै शिक्षा हो गुणस्तरीय शिक्षा मार्फत यस नगरको विकास सम्भव छ भन्ने कुरा सबैले महसुुस गरेको पाइन्छ ।
यस नगरपालिकामा विभिन्न भाषा, सँस्कृति, रितिरिवाज तथा चालचलन भएका समुदायको वसोवास रहेको छ । विभिन्न चुनौति र सम्भावना बोकेको यस नगरपालिकामा पर्यापर्यटन चिनारीको मुल आधार वन्न सक्ने देखिन्छ । सूचना र सञ्चारको क्षेत्रमा खासै विकास भएको छैन । आधुनिक प्रविधिको प्रयोगले मात्र वदलिदो संसार सँग परिचत हुन सकिन्छ त्यसैले सूचना प्रविधिको विकास गरि यस नगरलाई सूचना मैत्री नगरको रुपमा विकास गर्न सकिन्छ । यस नगरमा केहि मात्रामा मात्र उद्योग थालनी भएको छ , साना साना बजार मार्फत व्यापार व्यवसाय भैरहेको छ ।
विभिन्न उद्योग, व्यापार तथा व्यवसायको विकास गरि जनताको आयस्तर वृद्धि गर्नुपर्ने देखिन्छ । यस नगरमा बसोवास गर्ने नागरिकको जीवन स्तर सामान्य भन्दा पनि कमजोर रहेको छ । समाजमा पछाडी परेका वर्गलाई विकासको मुल प्रवाहमा ल्याई समृद्ध नगर विकासमा हातेमालो गर्नुपर्ने देखिन्छ । सबै नगरवासीहरुले यस नगरको विकास भए मात्र हाम्रो विकास हुन्छ भन्ने मान्यतालाई आत्मसात गरि अगाडी वढेमा यो कुरा धेरै टाढा छैन । यस नगरको विकासका लागि कुनै व्यवस्थित योजना नै छैन । अव्यवस्थित बसोवास रहेको छ ।
विकासको सम्भावनाका क्षेत्र नै पहिचान भएका छैनन । नगरपालिकाका विभिन्न क्षेत्रको नक्सांकन गरि कुन क्षेत्रमा कस्तो खालको विकास आवश्यक छ ? कुन क्षेत्रलाई कुन रुपमा विकास गर्न सकिन्छ ? यसका सम्भाव्यता अध्ययन गरि काम गर्दा व्यवस्थित नगरको रुपमा यसलाई अगाडी बढाउन सकिन्छ । नगरको विकासका लागि आवश्यक पूर्वाधारको विकासमा जोड दिनु पर्ने देखिन्छ । विकासका पूर्वाधार शिक्षा, स्वास्थ्य, खानेपानी,सडक,यातायात,विद्युत तथा सञ्चारको विकास सबै वडामा भएको छैन । यसको पहिचान गरि विकास गर्न सकेमा हाम्रो नगरपालिका समृद्ध नगरपालिका बन्न सक्छ । यसै कुराहरुलाई मध्ये नजर गरि आ.व. २०७४।०७५ को वार्षिक कार्यक्रम तथा बजेट तय गरिएको छ ।
केन्द्रः साविक घोडाघडी नगरपालि
जनसङ्ख्याः ८६०३४ (२०७८ अनुसार)
क्षेत्रफलः ३५४.४४ (वर्ग कि.मि.)
वडा संख्याः १२
| क्र.सं. | नयाँ वडा | समावेश गाविस / नगरपालिका | जनसंख्या | क्षेत्रफल(वर्ग कि.मी.) |
|---|---|---|---|---|
| १ | १ | घोडाघोडी(१,९) | १३१२५ | १४.१४ |
| २ | २ | घोडाघोडी(६) | ६५३९ | १६.०४ |
| ३ | ३ | घोडाघोडी(२,५) | ६७६७ | १९.९२ |
| ४ | ४ | घोडाघोडी(१०,११) | १००७७ | ६८.७५ |
| ५ | ५ | घोडाघोडी(३,१३) | ७७९३ | २८.२३ |
| ६ | ६ | घोडाघोडी(७) | ५०४२ | २१.८३ |
| ७ | ७ | घोडाघोडी(४) | ३९४५ | १७.११ |
| ८ | ८ | घोडाघोडी(८) | १०५०० | १४.१६ |
| ९ | ९ | घोडाघोडी(१२) | ५०१५ | ७४.९८ |
| १० | १० | पहलमानपुर(१,२) | ८६६६ | १९.८ |
| ११ | ११ | पहलमानपुर(३-६) | ४८७६ | १८.०५ |
| १२ | १२ | पहलमानपुर(७-९) | ३६८९ | ४१.४३ |
| जम्मा | ८६०३४ | ३५४.४४ |
घोडाघोडी नगरपालिकाको नक्सा
लम्कीचुहा नगरपालिका नेपालको सुदूरपश्चिम प्रदेश अन्तर्गत कैलाली जिल्लामा पूर्वपश्चिम महेन्द्र राजमार्गसग जोडिएको एक नगरपालिका हो । जुन बिश्वको नक्शामा भौगोलिक हिसाबले ८१ डिग्री १७ मिनेट ३० सेकेन्ड पूर्वी देशान्तर र २८ डिग्री ३५ मिनेटदेखि २८ डिग्री ४४ मिनेट उत्तरी अक्षांशमा अवस्थित रहेको छ । लम्कीचुहा नगरपालिका १३ कि.मि.पूर्वमा रहेको कर्णाली नदीसग जोडिएको छ । यसको उत्तर तर्फ मोहन्याल गाउँपालिका, पश्चिममा बर्दगोरिया गाउँपालिका, पूर्वमा कर्णाली नदी तथा बर्दिया जिल्ला, दक्षिणमा जानकी गाउँपालिका र दक्षिण पश्चिममा जोशीपुर गाउँपालिका पर्दछ । लम्कीचुहा नगरपालिका २०७१ वैशाख २५ गते घोषणा गएिको हो भने २०७३ फागुन २२ गतेदेखि तत्कालीन प्रतापपुर गा. वि. स. का सबै वडाहरु यस नगरपालिकामा मिसाएर १० वडामा विभाजन गरिएको हो । यस क्षेत्रको औसत तापक्रम ४१ डिग्री सेल्सियस र न्यस्नतम १० डिग्री सेल्सियस रहेको पाइन्छ ।
केन्द्रः साविक लम्कीचुहा नगरपा
जनसङ्ख्याः ९०९७१ (२०७८ अनुसार)
क्षेत्रफलः २२४.९९ (वर्ग कि.मि.)
वडा संख्याः १०
| क्र.सं. | नयाँ वडा | समावेश गाविस / नगरपालिका | जनसंख्या | क्षेत्रफल(वर्ग कि.मी.) |
|---|---|---|---|---|
| १ | १ | लम्किचुहा(२) | १९३३४ | २६.४१ |
| २ | २ | लम्किचुहा(५) | ८८४७ | ११.१ |
| ३ | ३ | लम्किचुहा(१) | ६६१६ | ७२.०८ |
| ४ | ४ | लम्किचुहा(६-८) | १२१६५ | १२.१३ |
| ५ | ५ | लम्किचुहा(३,४) | ५८०७ | ५.८३ |
| ६ | ६ | लम्किचुहा(९-११) | १०९४५ | ३७.८८ |
| ७ | ७ | प्रतापपुर(१,३,५,७) | ६९९५ | ८.५६ |
| ८ | ८ | लम्किचुहा(१२,१३) | ६७५७ | ३१.०६ |
| ९ | ९ | प्रतापपुर(२,४,६,८,९) | ७७०० | ११.८२ |
| १० | १० | लम्किचुहा(१४,१५) | ५८०५ | ८.१२ |
| जम्मा | ९०९७१ | २२४.९९ |
लम्कीचुहा नगरपालिकाको नक्सा
५. नामः भजनी नगरपालिका
सुदूरपश्चिम प्रदेशको कैलाली जिल्लाको मध्य दक्षिणी क्षेत्रमा रहेको यस भजनी नगरपालिकाको पूर्वमा टिकापुर नगरपालिका र जोशीपुर गा.पा., पश्चिममा कैलारी गा.पा., उत्तरमा घोडाघोडी नगरपालिका र जोशीपुर गा.पा. र दक्षिणमा छिमेकी मित्र राष्ट्र भारतको उत्तर प्रदेश राज्यको तिकुनियाँ , बेलरायाँ रहेका छन् । नेपाल सरकारले साबिक भजनी त्रिशक्ति नगरपालिका र थापापुर गा.बि.स. समाबेश गरि मिति २०७३-११-२७ मा घोषणा भएको यस भजनी नगरपालिकाको केन्द्र साबिक भजनी त्रिशक्ति नगरपालिकाको कार्यालय रहेको छ |
दक्षिणमा रहेको मोहना नदी, नगरपालिकाको बिचबाट बग्ने कान्द्रा , काँढा नदी र पुर्व तिरबाट बग्ने पथरैया नदी नै यस नगरपालिकाका दु:ख र संभावनाहरु हुन् | विश्वमा नै लोपोन्मुख जलचर प्राणी डल्फिन यस नगरपालिकाको वडा नं. ३ र ८ को दक्षिणी भागमा रहेको मोहना नदीमा दृश्यावलोकन गर्न सकिने भएकाले पर्यटकीय क्षेत्रको रुपमा बिकाश गर्न सकिने देखिन्छ, त्यस्तै नगरपालिका क्षेत्रभित्र रहेका तालतलैया बिशेष गरी वडा नं.४ बिजुलियामा लौकहभौकाहा ताललाई समेत पर्यटकीय क्षेत्रको रुपमा बिकाश गर्न सकिने सम्भावना रहेको छ |
केन्द्रः साविक भजनी त्रिशक्ति
जनसङ्ख्याः ५३४९४ (२०७८ अनुसार)
क्षेत्रफलः १७६.२४ (वर्ग कि.मि.)
वडा संख्याः ९
| क्र.सं. | नयाँ वडा | समावेश गाविस / नगरपालिका | जनसंख्या | क्षेत्रफल(वर्ग कि.मी.) |
|---|---|---|---|---|
| १ | १ | भजनी त्रिशक्ति(७,८) | ६१८२ | ८.६८ |
| २ | २ | भजनी त्रिशक्ति (६) र थापापुर(४) | ४५४६ | ११.६४ |
| ३ | ३ | भजनी त्रिशक्ति(४,५) | ६१५० | १६.३२ |
| ४ | ४ | भजनी त्रिशक्ति(१०,११) | ६३८८ | ४५.०३ |
| ५ | ५ | भजनी त्रिशक्ति(२,३) | ५९६२ | १९.१३ |
| ६ | ६ | थापापुर(१-३,७) | ६०४७ | ११.१३ |
| ७ | ७ | भजनी त्रिशक्ति(१) | ५५४२ | ८.३७ |
| ८ | ८ | थापापुर(५,६,८,९) | ६१६६ | १५.१ |
| ९ | ९ | भजनी त्रिशक्ति(९,१२) | ६५११ | १०.८४ |
| जम्मा | ५३४९४ | १४६.२४ |
भजनी नगरपालिकाको नक्सा
६. नामः गोदावरी नगरपालि
सुदुर पश्चिम प्रदेशमा अवस्थित गोदावरी नगरपालिका कैलालि जिल्लाको मध्यपश्चिम भागमा अवस्थित रहेको छ । विगत २०७१ जेष्ठ ४ गते साविकको अत्तरिया, मालाखेति, श्रीपुर र गेटा गांउविकास समितिलाई मिलाई अत्तरिया नगरपालिकाको निर्माण गरिएको थियो । तथापि २०७३ फाल्गुन २८ गते प्रकाशित राजपत्रका आधारमा साविकको अत्तरिया नगरपालिकामा गोदावरी गांउ विकास समितिलाई समेत मिलाएको र साविक अत्तरिया नगरपालिकाको वार्ड नं. ९, १० र ११ लाई छोडी हालको गोदावरी नगरपालिकाको निर्माण गरिएको हो ।
गोदावरी एक धार्मिक महत्व वोकेको क्षेत्र मानिन्छ । यो क्षेत्र हिन्दुहरुको विश्वासको आधार रहेको पवित्र नदी गोदावरीवाट सिंचित रहेको छ । परापूर्व कालमा हिन्दु धर्मका प्रख्यात ऋषि गौतमले यसै क्षेत्रमा तपस्या गरि ज्ञान आर्जन गरेको साथै द्वापर यूगमा भगवान श्रीकृष्ण, भिष्मपितामहः तथा पांच पाण्डव जस्ता तपश्वीहरु समेत यस क्षेत्रको विचरण गरि यसै पवित्र गोदावरी नदीमा स्नान गरि ज्ञान समेत हासिल गरेको विश्वास गरिन्छ । जस्को संझना स्वरुप हरेक वर्ष यस क्षेत्रमा मकर सक्रांतिमा मेला समेत लाग्ने गरेको छ ।
गोदावरी नगरपालिकाको प्रमुख व्यापारिक केन्द्र अत्तरिया वजार पूर्व पश्चिम राजमार्ग र ७ नम्वर प्रदेशको उत्तर दक्षिण भागलाई जोडने भिमदत्त राजमार्गको संगमस्थलमा अवस्थित रहेको छ भने यो नगरपालिका ७ नम्वर प्रदेशको विशेषगरि पहाडी जिल्लाहरुमा जाने स्थल मार्गको द्वारपनि मानिन्छ । चुरे पर्वत श्रृंखलाको काखमा रहेको यो नगरपालिका जिल्लाको सदरमुकाम धनगढी वजारवाट १५ कि.मि. उत्तर र नेपाल भारत सिमानावाट २५ कि.मि उत्तरमा अवस्थित छ । साथै नेपालको पश्चिमी सिमाना गड्ढाचौकि र दक्षिणी सिमाना गौरीफन्टा जाने मार्ग समेत यहि नगरपालिकाको केन्द्र अत्तरिया वजार हो, जो गोदावरी नगरपालिकाको प्रमुख सेवा केन्द्रको रुपमा समेत रहेको छ ।
केन्द्रः साविक अत्तरिया नगरपा
जनसङ्ख्याः ९८७४६ (२०७८ अनुसार)
क्षेत्रफलः ३०८.६३ (वर्ग कि.मि.)
वडा संख्याः १२
| क्र.सं. | नयाँ वडा | समावेश गाविस / नगरपालिका | जनसंख्या | क्षेत्रफल(वर्ग कि.मी.) |
|---|---|---|---|---|
| १ | १ | अत्तरिया(१३) | १३४९६ | ८.९९ |
| २ | २ | अत्तरिया(४) | १२६५३ | ८.६१ |
| ३ | ३ | अत्तरिया(२) | १०१११ | ११.९९ |
| ४ | ४ | अत्तरिया (३) र गोदावरी(८) | १०५८४ | ११४.६२ |
| ५ | ५ | अत्तरिया(१२) | ७४८६ | ११.८९ |
| ६ | ६ | अत्तरिया(५) | ७७६४ | ६.८१ |
| ७ | ७ | अत्तरिया(६) | ५०७० | ९.१६ |
| ८ | ८ | अत्तरिया(७) | ८५०२ | १८.३१ |
| ९ | ९ | अत्तरिया(८) | ८०६२ | १६.०७ |
| १० | १० | अत्तरिया (१) र गोदावरी(३) | ४८४० | १८.८८ |
| ११ | ११ | गोदावरी(१,२,४,५) | ४५५२ | ९.२४ |
| १२ | १२ | गोदावरी(६,७,९) | ५६२६ | ७४.०६ |
| जम्मा | ९८७४६ | ३०८.६३ |
गोदावरी नगरपालिकाको नक्सा
७. नामः गौरीगंगा नगरपालि
गौरीगङ्गा नगरपालिका नेपालको सुदूरपश्चिम प्रदेश अन्तर्गत कैलाली जिल्लामा पर्दछ । नगरपालिका घोषणा गर्दा साविकका चौमाला, मसुरिया र उदासीपुर गा.वि.स. को वडा नं १, २ र ५ समावेश गरिएका थिए । विश्व मानचित्रमा २८° ३८’’ देखि २८° ५१’ ३०’’ उत्तरी अक्षांस देखि ८०° ५४’ ३०’’ पूर्व देशान्तर सम्म फैलिएको र समुन्द्री सतह देखि १६५ मि. देखि ९४४ मि. को उचाईमा, काठमाडौँ देखि ६२२ कि.मि. को दूरीमा रहेको छ ।
केन्द्रः साविक चौमाला गा.वि.स.
जनसङ्ख्याः ६४५५८ (२०७८ अनुसार)
क्षेत्रफलः २४४.४७ (वर्ग कि.मि.)
वडा संख्याः ११
| क्र.सं. | नयाँ वडा | समावेश गाविस / नगरपालिका | जनसंख्या | क्षेत्रफल(वर्ग कि.मी.) |
|---|---|---|---|---|
| १ | १ | चौमाला(३,५) | ८६०७ | ३५.४ |
| २ | २ | चौमाला(२,६) | ४५८८ | ५.९७ |
| ३ | ३ | चौमाला(४,९) | ५४८२ | १५.१३ |
| ४ | ४ | चौमाला(१,७) | ८२०८ | ४५.६१ |
| ५ | ५ | मसुरिया(१) | ४६७४ | ६.१९ |
| ६ | ६ | चौमाला(८) | ६६३८ | ३८.६४ |
| ७ | ७ | मसुरिया(२,३,६) | ६५७६ | ३४.५५ |
| ८ | ८ | मसुरिया(४,५) | ६८५८ | ६.५२ |
| ९ | ९ | मसुरिया(७,९) | ५०९४ | २०.१३ |
| १० | १० | उदासीपुर(१,२) | ४१०८ | ८.०३ |
| ११ | ११ | मसुरिया (८) र उदासीपुर(५) | ३७२५ | २८.३ |
| जम्मा | ६४५५८ | २४४.४७ |
गौरीगंगा नगरपालिकाको नक्सा
८. नामः जानकी गाउँपालिका
जानकी गाउँपालिका नेपालको ७ नं. प्रदेश अन्तर्गत कैलाली जिल्लामा रहेको छ । यस गाउँपालिकामा साविकका दुर्गौली, जानकीनगर, मुनुवा र पथरैया गरि ४ ओटा गा.वि.स. समावेश गरि ९ वटा वडा कायम गरिएको छ । यो गाउँपालिका पूर्व पश्चिम राजमार्ग अवस्थित लम्की चोकबाट दक्षिणतर्फ करिब १० किलोमिटरको दुरीमा रहेको छ । विश्व मानचित्रमा जानकी गाउँपालिकाको भौगोलिक अवस्थिति २८० ३१’ देखि २८०३६’५” उत्तरी आक्षांस सम्म र ८१०२’ देखि ८१०१६’ पूर्वी देशान्तरसम्म फैलिएको छ । त्यसैगरी १०७.२७ वर्ग कि.मी. क्षेत्रफल रहेको यस गाउँपालिकाको पूर्वमा बर्दिया जिल्ला, पश्चिममा जोशीपुर गाउँपालिका, उत्तरमा लम्की चुहा नगरपालिका र दक्षिणमा टीकापुर नगरपालिका रहेका छन् ।
औषत पारिवारिक आम्दानीमा कृषि व्यवसायको सबैभन्दा ठूलो हिस्सा रहेको छ र स्थानीय बासिन्दाको आम्दानीको अन्य मुख्य स्रोतहरुमा व्यापार, उद्योग, नोकरी साथै वैदेशिक रोजगार पनि एक हो । स्थानीय जनशक्ति मजदुरी तथा अध्ययनका लागि विदेशिने क्रम बढिरहेको छ । यस गाउँपालिकामा अधारभूत देखि माध्यमिक शिक्षासम्म प्रदान गर्ने शैक्षिक संस्थाहरु रहेका छन् । अधिकांश घरमा विद्युतीकरण भएको भएता पनि केही सिमान्तकृत वर्गमा रहेका नागरिक भने विद्युतीय उपभोगताको पहुँचमा पुग्न सकिरहेका छैनन् । विगतमा लामो समयसम्म स्थानीय निकायमा जनप्रतिनिधिको अभाब, योजनाबद्ध विकास कार्यक्रम कार्यान्वयनमा कठिनाई तथा आवश्यक आर्थिक व्यवस्थापन कठिनाई हुनुले यस गाउँपालिका क्षेत्रको अपेक्षित विकास हुन सिकरहेको देखिँदैन । विभिन्न समुदाय , जातजातीका मानिसको बसोबास रहेको यस क्षेत्रमा विभिन्न चाडपर्व मनाउने गरिन्छ ।
केन्द्रः साविक दुर्गौली गा.वि.
जनसङ्ख्याः ४९८६० (२०७८ अनुसार)
क्षेत्रफलः १०७.२७ (वर्ग कि.मि.)
वडा संख्याः ९
| क्र.सं. | नयाँ वडा | समावेश गाविस / नगरपालिका | जनसंख्या | क्षेत्रफल(वर्ग कि.मी.) |
|---|---|---|---|---|
| १ | १ | दुर्गौली(१,३,४) | ५३२८ | ८.२९ |
| २ | २ | जानकीनगर(१-९) | ५५०३ | १४.०३ |
| ३ | ३ | दुर्गौली(२,६,७) | ५३२७ | ४.७५ |
| ४ | ४ | मुनुवा(१-३,६) | ५५२१ | ८.६२ |
| ५ | ५ | पथरैया(१-३) | ४६८५ | ८.३६ |
| ६ | ६ | दुर्गौली(५,८,९) | ४४१७ | १२.९९ |
| ७ | ७ | मुनुवा(४,५,७-९) | ६३९१ | ११.५९ |
| ८ | ८ | पथरैया(४-६) | ६५९२ | ८.१७ |
| ९ | ९ | पथरैया(७-९) | ६०९६ | ३०.४७ |
| जम्मा | ४९८६० | १०७.२७ |
जानकी गाउँपालिकाको नक्सा
९. नामः बडी बर्दगोरिया गा
सुदुर पश्चीम प्रदेशको राजधानी धनगढी देखी ७२ किलोमिटर पुर्बमा अवस्थित रहेको बर्दगोरिया गाउँपालिकाको कार्यलय मुडा, कैलाली जिल्लाको निर्वाचन क्षेत्र नं २ मा पर्दछ । बर्दगोरिया गाउँपालिका २८.२५ उत्तरी अक्षांस तथा ८१.२४ पूर्वी देशान्तरमा अबस्थित रहेको छ । समुद्र सतह देखी १४५ मिटर उचाईमा रहेको यस गाउँपालिकामा उष्ण उपोषण , समशीतोषण हावापानी भएको पाइन्छ । यस गाउँपालिकाको उत्तर दिशामा मोहन्याल गाउँपालिका, दक्षिणमा जोशीपुर गाउँपालिका सीमाना जोडिएको छ पश्चिममा घोडाघोडी नगरपालिका संग जोडिएको सीमाना पुर्वमा लम्की चुहा नगरपालिका रहेको छ ।
नेपालका २२ तराई जिल्लाहरु मध्येको एक कैलाली जिल्लामा यो गाउँपालिका पर्ने भएकाले यस बर्दगोरिया गाउँपालिकाको २ नं वडा बाहेक सबै वडाका जमिन समथर छ । यस गाउँपालिकामा कच्ची तथा पक्की कलभर्ट पुल गरी ३४ वटा निर्माण भएको तथ्यले पनि यस गाउँपालिकाको विभिन्न ठाउँमा स-साना खोल्सा, कुलो र नदि भएको कुरा सजिलै आकलन गर्न सकिन्छ । गाउँपालिकाको बिभिन्न वडा भएर काँढा तथा कुइरा नदी बगेको हुनाले यहा बालुवा प्रशस्त मात्रामा पाइन्छ । यस गाउँपालिकाको कुल क्षेत्रफल मध्ये करिब १५०९.६१ हेक्टर भु-भाग बन क्षेत्रले ओगटेको पाइन्छ । जुन समुदायिक वन, कबुलियत वन, धार्मिक वन, तथा सरकारी संरक्षित बन भित्र पर्दछ ।
केन्द्रः साविक दोदोधरा गा.वि.स
जनसङ्ख्याः ३७६८२ (२०७८ अनुसार)
क्षेत्रफलः ७७.२५ (वर्ग कि.मि.)
वडा संख्याः ६
| क्र.सं. | नयाँ वडा | समावेश गाविस / नगरपालिका | जनसंख्या | क्षेत्रफल(वर्ग कि.मी.) |
|---|---|---|---|---|
| १ | १ | दोदोधरा(७) | ८०४३ | ४.६५ |
| २ | २ | दोदोधरा(२,३,६,९) | ७७५५ | १५.४४ |
| ३ | ३ | दोदोधरा(१) | ५०४२ | २८.२८ |
| ४ | ४ | कोटातुल्सीपुर(१,२) | ६३२७ | १०.०६ |
| ५ | ५ | दोदोधरा (४,५) र कोटातुल्सीपुर(८,९) | ५८५५ | ८.७ |
| ६ | ६ | दोदोधरा (८) र कोटातुल्सीपुर(३-७) | ४६६० | १०.१२ |
| जम्मा | ३७६८२ | ७७.२५ |
बर्दगोरिया गाउँपालिकाको नक्सा
१०. नामः मोहन्याल गाउँपालिका
मोहन्याल गाउँपालिका कैलाली जिल्लाको पहाडी क्षेत्रमा अवस्थीत गाउँपालिका हो | साविकका मोहन्याल,पण्ड़ौन र सुगरखाल गाविसहरु मिलेर बनेको यो गाउँपालिकाको कुल क्षेत्रफल ६२६.९५ वर्ग कि. मि.रहेको छ | यो गाउँपालिकाको सिमाना पूर्वमा सुर्खेत जिल्ला,पश्चिममा चुरे गाउँपालिका,उत्तरमा डोटी र सुर्खेत जिल्ला र दक्षिणमा गौरिगंगा न.पा. घोडाघोडी न.पा.,लम्कीचुहा न.पा.र बर्दगोरिया गा.पा.संग जोडीएको छ | देशकै बढी जनसंख्या भएको जिल्लाहरुको अग्र पंक्तिमा पर्ने यो कैलाली जिल्लामा रहेको यस गाउँपालिकामा भने जनघनत्व एकदम कम रहेको पाइन्छ |
समुन्द्र सतहबाट ११०० मिटर देखि चुरे पर्वत फैलिएको स्थान १७०० मिटरको उचाईमा यो गाउँपालिका अवस्थित छ | शिक्षा, स्वास्थ्य, यातायात लगायत विकाशका पूर्वाधारहरुको प्रयाप्त संरचना नभई सकेको यस गाउँपालिकामा गैह्र सरकारी संस्थाको उपस्थिति भने एकदमै न्युन रहेको छ | वन सम्पदाको हिसाबले यो गाउँपालिका कैलाली जिल्लामा पर्ने अन्य गाउँपालिकाहरु भन्दा अग्र पंक्तिमा रहेको पाइन्छ | उष्ण देखि समशितोष्ण हावापानी पाइने यस गाउँपालिकामा औसत तापक्रम १९ देखि ३७ डिग्री सेल्सियसको बिचमा रहेको छ |
केन्द्रः साविक पण्डौन गा.वि.स.
जनसङ्ख्याः २१०८२ (२०७८ अनुसार)
क्षेत्रफलः ६२६.९५ (वर्ग कि.मि.)
वडा संख्याः ७
| क्र.सं. | नयाँ वडा | समावेश गाविस / नगरपालिका | जनसंख्या | क्षेत्रफल(वर्ग कि.मी.) |
|---|---|---|---|---|
| १ | १ | सुगरखाल(१) | १९९४ | ४२.०७ |
| २ | २ | पण्डौन(२,४-९) | २३२६ | ८८.८ |
| ३ | ३ | सुगरखाल(२-५) | ४९०१ | १९०.७९ |
| ४ | ४ | मोहन्याल (७-९) र पण्डौन(१,३) | १८५५ | ८७.१५ |
| ५ | ५ | मोहन्याल(१-६) | २८९१ | १०७.९५ |
| ६ | ६ | सुगरखाल(६,७) | ३४५९ | ४४.९२ |
| ७ | ७ | सुगरखाल(८,९) | ३६५६ | ६५.२८ |
| जम्मा | २१०८२ | ६२६.९६ |
मोहन्याल गाउँपालिकाको नक्सा
११. नामः कैलारी गाउँपालिका
केन्द्रः साविक हसुलीया गा.वि.स
जनसङ्ख्याः ४९९१७ (२०७८ अनुसार)
क्षेत्रफलः २३३.२८ (वर्ग कि.मि.)
वडा संख्याः ९
| क्र.सं. | नयाँ वडा | समावेश गाविस / नगरपालिका | जनसंख्या | क्षेत्रफल(वर्ग कि.मी.) |
|---|---|---|---|---|
| १ | १ | हसुलिया(३,७-९) | ६१७६ | ४३.१५ |
| २ | २ | बसौटी(१-६,८,९) | ५०६४ | २१.६५ |
| ३ | ३ | हसुलिया(२,४-६) | ४४२६ | १५.०५ |
| ४ | ४ | हसुलिया(१) | ४९१९ | ११.८९ |
| ५ | ५ | पबेरा(१-९) | ५६३१ | १३.१९ |
| ६ | ६ | गदरिया(१-३,६,७) | ६०७१ | ३५.३३ |
| ७ | ७ | रतनपुर(१-९) | ७२३४ | ४६.४१ |
| ८ | ८ | उदासीपुर (३,४,६-९) र बसौटी(७) | ५३७९ | १७.७१ |
| ९ | ९ | गदरिया(४,५,८,९) | ५०१७ | २८.९ |
| जम्मा | ४९९१७ | २३३.२८ |
कैलारी गाउँपालिकाको नक्सा
१२. नामः जोशीपुर गाउँपालिका
जोशीपुर गाउँपालिका सुदुरपश्चिम प्रदेश सेती अञ्चल अन्तर्गत कैलाली जिल्ला क्षेत्र नं १ मा पर्दछ । यो गाउँपालिकामा साविकका जोशीपुर र बौनिया गरी २ ओटा गा.वि.स. समाबेश गरी ७ ओटा वडा कायम गरिएको छ । कैलाली जिल्लाको दक्षिण भागमा अवश्थित यो गाउँपालिकाको पूर्वमा लम्की चुहा र टीकापुर नगरपालिका र जानकी गाउँपालिका रहेका छन् भने पश्चिममा घोडाघोडी नगरपालिका र भजनी नगरपालिका रहेका छन् । यसै गरि उत्तरमा बर्दगोरिया गाउँपालिका तथा दक्षिणमा भजनी नगरपालिका संग जोडीएको छ ।
यो गाउँपालिकाको कुल क्षेत्रफ़ल ६५.५७ वर्ग कि.मि. रहेको छ । जिल्ला सदरमुकाम देखि १०० कि.मि. दुरीमा रहेको यो गाउँपालिका अन्न तथा धान बालीको उत्पादनको लागि कैलाली जिल्लाको राम्रो गाउँपालिकामा पर्दछ । समुद्रसतह बाट न्युनतम १४८ मिटर देखि अधिकतम १६२ मिटर उचाई सम्म भू -धरातल रहेको यस गाउँपालिकाको लगभग आधा भू -भाग वन क्षेत्र तथा बुट्यानले भरिएको पाइन्छ । राष्ट्रिय जनगणना २०७८ अनुसार यस गाउँपालिकाको कुल जनसंख्या ३७१८७ रहेको छ । जसमध्ये १९४३३ महिलाको संख्या छ भने १७७५४ पुरुष रहेका छन् । मुख्य जातिका रुपमा थारु ,क्षेत्रि ,ब्राम्हण तथा दलितहरुको बसोबास रहेको पाइन्छ ।
केन्द्रः साविक जोशीपुर गा.वि.स
जनसङ्ख्याः ३७१८७ (२०७८ अनुसार)
क्षेत्रफलः ६५.५७ (वर्ग कि.मि.)
वडा संख्याः ७
| क्र.सं. | नयाँ वडा | समावेश गाविस / नगरपालिका | जनसंख्या | क्षेत्रफल(वर्ग कि.मी.) |
|---|---|---|---|---|
| १ | १ | जोशीपुर(२,७) | ५७५६ | १०.६३ |
| २ | २ | जोशीपुर(६,८) | ४८६६ | ११.६१ |
| ३ | ३ | जोशीपुर(१,३) | ६४२३ | ६.०२ |
| ४ | ४ | बौनिया (१) र जोशीपुर(४,५) | ५०७६ | १०.८३ |
| ५ | ५ | बौनिया(२-५) | ५५७८ | ८.०७ |
| ६ | ६ | बौनिया (८) र जोशीपुर(९) | ४९४७ | ९.१ |
| ७ | ७ | बौनिया(६,७,९) | ४५४१ | ९.३१ |
| जम्मा | ३७१८७ | ६५.५७ |
जोशीपुर गाउँपालिकाको नक्सा
१३. नामः चुरे गाउँपालिका
चुरे गाँउपालिका एक सुन्दर र प्राकृतिक सुन्दरताले भरिपूर्ण गाउँपालिका हो । सहजपुर,निगाली, खैरला गा.बि.स. एकिकृत गरी नेपाल सरकार मन्त्रिपरिषदको मिति २०७३/११/२८ गतेको निर्णय अनुसार चुरे गाउँपालिका घोषणा भई प्रदेश नम्बर ७ अन्तरगत कैलाली जिल्लाको उत्तरी सिमानामा अवस्थित छ । यस गाउँपालिकाको पुर्बमा कैलाली जिल्लाको माेहन्याल गाउँपालिका, पश्चिममा बडिकेदार गाउँपालिका , उत्तरमा जेरायल गाउँपालिका र दक्षिणमा कैलाली जिल्लाको गोदावरी नगरपालिका रहेका छन । चुरे गाउँपालिकाको कुल क्षेत्रफल ४९३.१८ वर्ग कि.मि. रहेको छ ।
केन्द्रः साविक निगाली गा.वि.स.
जनसङ्ख्याः २१४०० (२०७८ अनुसार)
क्षेत्रफलः ४९३.१९ (वर्ग कि.मि.)
वडा संख्याः ६
| क्र.सं. | नयाँ वडा | समावेश गाविस / नगरपालिका | जनसंख्या | क्षेत्रफल(वर्ग कि.मी.) |
|---|---|---|---|---|
| १ | १ | निगाली(२-७) | ५०८६ | ९५.०३ |
| २ | २ | निगाली (८,९) र खैराला(६-९) | २२५८ | ४२.७६ |
| ३ | ३ | सहजपुर (६,८,९) र निगाली(१) | ३३२४ | ३४ |
| ४ | ४ | खैराला(१-५) | ४१३३ | २०७.५७ |
| ५ | ५ | सहजपुर(१,२) | २८३२ | ४७.२ |
| ६ | ६ | सहजपुर(३-५,७) | ३७६७ | ६६.६३ |
| जम्मा | २१४०० | ४९३.१९ |
श्रोतः सङ्घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालय, जिल्ला समन्वय समिति कैलाली र जिल्ला प्रशासन कार्यालय कैलाली। तस्विरः सामाजिक संजाल । यस लेखमा कुनै प्रकारको त्रुटि फेला पार्नु भएमा कृपया सुझाव तथा सल्लाह दिनुहोला । सुझाव तथा सल्लाहको लागी कमेन्ट बक्स अथवा chinari2020@gmail.com मा समर्पक गर्न सक्नुहुनेछ । कैलाली जिल्लाको कुनै पनि स्थान विशेषको लेख प्रकाशन गर्न चाहानु भएमा पनि सम्पर्क गर्न सक्नुहुनेछ ।
कैलालीको गोदावरी नगरपालिकाको परिचयमा ललितपुरको गोदावरी नगरपालिकाको परिचय राखिएको छ ।यसलाई सच्याउन अनुरोध छ ।
तपाइको सुझाव अनुसार हामिले हाम्राे लेखमा परिमार्ज्नन गरेका छाैँ अमुल्य सुझाव र सल्हाकाे लागि आभारी छाैँ ।
चिनारी नेपाल ।।