कास्की जिल्ला Kaski District

परिचय

गण्डकी प्रदेश अनर्तगत पर्ने ११ जिल्ला मध्येको  एक जिल्ला कास्की आफ्नै किसिमको सांस्कृतिक, भौगोलिक, पर्यटकीय एवं पर्यावरणीय दृष्टिले पनि बिशिष्टता कायम गर्न सफल तथा सक्षम जिल्ला हो । कास्कीको नामाकरणको सर्न्दर्भमा ऐक्य मत हुन सकेको छैन । अर्थात् यस सर्न्दर्भमा विविध मतहरु अघि सारिएको पाईन्छ । यसै सर्न्दर्भमा कास्यप ऋषिले कास्कीकोटमा बसी काश्यप संहिता नामक अमूल्य आयर्र्वेदिक ग्रन्थ रचना गरेका र उनैको नाम अन्ततः अपभ्रंश भई कास्यपबाट कास्की नाम रहन गएको उल्लेख गरिएको पाईन्छ । यस जिल्लामा गुरुङ, ब्राह्मण, क्षेत्री, मगर, नेवार, थकाली, विश्वकर्मा, परियार, मिजार आदि जातका मानिसहरु मुख्य रुपमा बसोबास गर्दछन् । अन्नपुर्ण तथा माछापुच्छ्रे जस्ता हिमश्रृंखलाहरु, फेवा, रुपा, वेगनास जस्ता तालहरु, डेविडफल (पातले छाँगो), महेन्द्र गुफा, गुप्तेश्वर महादेव गुफा, सेती गण्डकी जस्ता प्राकृतिक निधिले युक्त पोखरा उपत्यका वास्तवमा कास्की जिल्लाको महत्वपर्ण निधि तथा गहना हो ।

कास्की जिल्ला तालैताल गुफैगुफा तथा मनोरम हिम श्रृंखलाले युक्त उपत्यकाले सुशोभित बन्ने अवसर प्राप्त यो कास्की जिल्ला विविध जात-जाति, भाषा-भाषी, वेषभुषा तथा समग्रमा विविधता र रोचक संस्कार संस्कृतिले पनि त्यत्तिनै विशेषतायुक्त छ । यस जिल्लाका विभिन्न स्थानहरुमा अवस्थित एवं विशेषगरी उपत्यकाभित्र अवस्थित विविध मठमन्दिर गुम्बा, विहार स्तूप आदि पनि कास्की जिल्लाको थप आकर्षण  एवं महत्वपुर्ण निधि मानिन्छन् । यिनै विशेष विशेषता एवं आफ्नै किसिमको पहिचानयुक्त प्राकृतिक तथा साँस्कृतिक निधिहरु र शुद्घ पर्यावरणीय वातावरणको कारण कास्की जिल्ला विश्वकै पर्यटकका लागि एक महत्वपुर्ण आकर्षाको केन्द्र बन्न पुगेको छ । यसैको प्रतिफल स्वरुप राजधानी पछि पर्यटकीय दृष्टिले दोस्रो स्थान ओगट्न सफल भएको छ यो जिल्ला र यो जिल्ला भित्रको सुन्दर नगरी पोखरा उपत्यका ।

कास्की जिल्लाको  भौगोलिक अवस्थिती

विश्व मानचित्रमा यस जिल्लाको अवस्थिति २८ ^°०६” उत्तरी अक्षांशदेखि २८ ^°३६” उत्तरी अक्षांशसम्म र ८३^०४०” पूर्व देशान्तरदेखि ८४^०१२” पूर्वी देशान्तरसम्म फैलिएको छ । यस जिल्लाको सिमानामा पूर्वमा तनहुँ र लमजुङ, पश्चिममा पर्वत र म्याग्दी, उत्तरमा मनाङ्ग र मुस्ताङ, दक्षिणमा स्याङ्जा जिल्ला पर्दछन् । यस जिल्लाको कुल क्षेत्रफल २,०१,७०० हेक्टर रहेको छ । यो जिल्लाको आकार वृत्ताकार छ भने फैलाबट करिब ७० किलोमिटरको हवाइ दूरीमा पूर्व–पश्चिम एवं उत्तर–दक्षिण फैलिएको छ। समुद्र सतहदेखि मादी नदीको किनारमा करिब ४५० मिटर, सेती नदीको कोत्रे स्थित गल्छी करिब ५५० मिटर र मोदी नदीको विरेठाँटी नजीक लगभग ९५० मिटर उचाइमा यस जिल्लाको होंचो भाग अवस्थित छ।

उत्तरको अग्लो अन्नपूर्ण श्रृङ्खला संधै हिउँले ढाकी रहन्छ र ११ वटा विभिन्न हिमशिखरहरू ७,००० मिटरभन्दा बढी उचाइका छन। यीमध्ये अन्नपूर्ण प्रथम (८,०९१) मिटर यसै जिल्लाको उत्तर–पश्चिम सिमानामा पर्छ भने अति मनमोहक कुमारी चुचुरा भर्जिन पिक माछापुच्छ्रे हिमाल(६,९९३ मिटर) जिल्लाको उत्तरी मध्य–भागमा पर्दछ। उत्तर तर्फको मनमोहक हिमाच्छादित श्रृङ्खला, सेती नदीको गहिरो गल्छी, उपत्यका र ताल–तलैया यस जिल्लाका आभूषण हुन् । २०६८ सालको राष्ट्रिय जनसंख्या अनुसार यस जिल्लामा जम्मा घरसंख्या १२५६९३ र कुल जनसंख्या ४९२०९८ छ जसमा पुरुष २३६३८५ र महिला २५५७१३ रहेको छ । यस जिल्लाको जनसंख्या वृद्धिदर २.५७ प्रतिशत रहेको छ भने जनघनत्व २४४ प्रति वर्ग कि.मि. रहेको छ ।

निर्वाचन क्षेत्रको विभाजन

प्रतिनिधिसभा सदस्यकोलागि निर्धारित क्षेत्र संख्या ३ रहेको छ भने प्रदेशसभा सदस्यकोलागि निर्धारित क्षेत्र संख्या ६ रहेको छ।

स्थानियतहको विभाजन

संघिय संरचना अनुसार कास्की जिल्लाको स्थानियतहको विभाजन साविकका नगर र गा.वि.स. का वडाहरूलाइ समेटेर  १ महानगरपालिका र ४ वटा गाउँपालिकामा विभाजन गरिएको छ । जसलाइ निम्नानुसार उल्लेख गरिएकाे छ ।

१.    नामः पोखरा लेखनाथ महानगरपालिका

केन्द्रः साविक पोखरा उपमहानगरपालिकाको कार्यालय

जनसङ्ख्याः ४१४१४१

क्षेत्रफलः ४६४.२४ (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ३३

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	पोखरा	१
२	पोखरा	२
३	पोखरा	३
४	पोखरा	४
५	पोखरा	५
६	पोखरा	६
७	पोखरा	७
८	पोखरा	८
९	पोखरा	९
१०	पोखरा	१०
११	पोखरा	११,२१
१२	पोखरा	१२
१३	पोखरा	१३,२२
१४	पोखरा	१४,१८
१५	पोखरा	१५
१६	पोखरा	१६,२८
१७	पोखरा	१७
१८	पोखरा	२६
१९	पोखरा	१९
	पुरन्चौर	१-९
२०	पोखरा	२०
	मौजा	१-९
२१	पोखरा	२३,२४
२२	पोखरा	२५
२३	चापाकोट	१-९
	भदौरे तमागी	३-९
२४	कास्कीकोट	१-९
२५	पोखरा	२७,२९
२६	लेखनाथ	३-५
२७	लेखनाथ	२,६,७
२८	माझठाना	१,४-९
	कालिका	१-५
२९	लेखनाथ	१
३०	लेखनाथ	८,१२
३१	लेखनाथ	९-११
३२	लेखनाथ	१३-१५
३३	लेखनाथ	१६-१८

 २.    नामः अन्नपूर्ण गाउँपालिका

केन्द्रः वडा नं. ३ माछापोखरी

जनसङ्ख्याः २३४१७

क्षेत्रफलः ३३.३३ (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ११

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	ढिकुरपोखरी	१-३
२	ढिकुरपोखरी	४,९
३	ढिकुरपोखरी	५-८
४	भदौरेतमागी	१,२
	सल्यान	१-४,६-८
५	सल्यान	५,९
६	लुम्ले	४-६
७	लुम्ले	१-३,७-९
८	दाङसिङ	१-६
९	दाङसिङ	७-९
१०	घान्द्रुक	१-५
११	घान्द्रुक	६-९

 ३.    नामः माछापुच्छ्रे गाउँपालिका

केन्द्रः साविक लहाचोक गा.वि.स.को कार्यालय

जनसङ्ख्याः २१८६८

क्षेत्रफलः ५४४.५८  (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ९

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	माछापुच्छ्रे	१-९
२	सर्दिखोला	१-९
३	घाचोक	१-९
४	लाहाचोक	१-९
५	रिभान	१-९
६	धिताल	१-९
७	धम्पुस	१-९
८	ल्वाङघलेल	१-५
९	ल्वाङघलेल	६-९

 ४.    नामः मादी गाउँपालिका

केन्द्रः साविक थुमडाँडा गा.वि.स.को कार्यालय

जनसङ्ख्याः १८१५३

क्षेत्रफलः ५६३ (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः १२

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	पार्चे	१-९
२	नामार्जुङ	१-९
३	थुमाकोडाँडा	१-५
४	थुमाकोडाँडा	६-९
५	कालिका	६-९
६	सिल्दजुरे	१-५
७	सिल्दजुरे	६-९
८	मिजुरेडाँडा	१-४
९	मिजुरेडाँडा	५-९
१०	भाचोक	१-९
११	सैमराङ	१-९
१२	माझठाना	२,३
	हंसपुर	५,८

 ५.    नामः  रुपा गाउँपालिका

केन्द्रः साविक रुपाकोट गा.वि.स.को कार्यालय

जनसङ्ख्याः १४५१९

क्षेत्रफलः ९४.८१ (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ७

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	थुम्की	१-५
२	थुम्की	६-९
३	सिध्द	१,२,८,९
४	सिध्द	३-७
५	देउरालि	१-९
६	रुपाकोट	१-९
७	हंसपुर	१-४,६,७,९

श्रोतः सङ्‍घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालय, जिल्ला समन्वय समिति  कास्की  र जिल्ला प्रशासन कार्यालय  कास्की। यस लेखमा कुनै प्रकारको त्रुटि फेला पार्नु भएमा कृपया सुझाव तथा सल्लाह दिनुहोला । सुझाव तथा सल्लाहको लागी  कमेन्ट बक्स अथवा chinari2020@gmail.com मा समर्पक गर्न सक्नुहुनेछ । कास्की जिल्लाको कुनै पनि स्थान विशेषको लेख प्रकाशन गर्न चाहानु भएमा पनि सम्पर्क गर्न सक्नुहुनेछ ।