बाजुरा जिल्ला Bajura District

परिचय

सुदुर पश्चिमाञ्चल प्रदेशका ९ वटा जिल्लाहरू मध्ये  बाजुरा जिल्ला विकासका दृष्टिकोणले पिछडिएको जिल्ला हो ।   बाजुरा जिल्लाको नामाकरण कसरी रहन गएको हो भन्ने लिखित प्रमाणहरु भेट्न नसकिएतापनि पुराना कहावतहरु प्रचलनमा रहेका छन् । पौराणिक कालमा यस बाजुरा जिल्लाको स्वतन्त्र अस्तीत्व नरही, यो भूमि त्यस बेलाको जुम्ला राज्यमा पर्दथ्यो, जसलाई सिंजा राज्य भन्ने चलन थियो । केन्द्रिय शासन जुम्लाबाट संचालन गरिएता पनि हालको बाजुरा जिल्लामा पनि त्यस राज्यका प्रतिनिधिहरु बस्दथे, यहाँ पनि सहायक दरबार थियो । दरबार भएको ठाउलाई कोट भनिन्थ्यो । यस बाजुरा दरबारबाट सिंजा दरबारमा राजाको आदेशअनुसार वाज पठाउनु पर्दथ्यो ।

वाजभन्ने चरालाई पासोद्वारा समातिन्थ्यो ।ती बाज चराहरुको नाम भाले शाही बाज र पोथीलाई झुर्रा बाझ भनिन्थ्यो । राजाले आफ्नो दरबारमा बाज पठाई दिने आदेश अनुरुप बाजको लागि पासो थाप्दा पासोमा शाहीबाज भाले नपरी पासोमा झुर्रा बाझ पोथी परेछ। शाहीबाज पार्न नसकेको झुर्रा बाझ पारेको खबर सहित पोथीलाई राजाको दरबारमा पठाएछन् । राजाले शाहीबाजको चाहना गरेको तर झुर्रा बाझ प्राप्त गरेकोले त्यस कोटको नाम पोथीबाजको नाम उल्टावाट बाझुर्राकोट राखेछन् । बाझुर्राकोटको नाम अपभ्रंश हुदै बाजुरीकोट भयो र त्यसै बाजुरी कोटको नामबाट बाजुरा रहेको किम्बदन्ति छ ।

बाजुरा जिल्लाको परिचय भौगोलिक अवस्थिति

क्षेत्रफलः २१८८ वर्ग कि.मि.
खेती योग्य जमिनः २३३४५ हेक्टर (११।५ प्रतिशत)
खेती खेती नगरिएको जमिनः ८८१३ हेक्टर
चरण क्षेत्रः ३८०९५ हेक्टर
वन क्षेत्रः ९८६४६ हेक्टर
अन्यः ४२०९० हेक्टर

बाजुरा जिल्लामा रहेका प्रमुख नदिनालाहरू

१) कर्णाली नदि

२) बुढिगंगा नदि

३) कबाडि खोला

४) भाैनेरा खोला

बाजुरा जिल्लामा रहेका प्रमुख पर्यटकिय गन्तब्यहरू

१) खप्तड क्षेत्र                                             ६) कालाजग्रा क्षेत्र

२) बडिमालिका क्षेत्र                                    ७) सिन्तुवा क्षेत्र

३) बुढीनन्दा क्षेत्र                                          ८) छेडेदह क्षेत्र

४) नाटेश्वरी क्षेत्र                                            ९) गाैमुल क्षेत्र

५) सुनन्दा क्षेत्र

बाजुरा जिल्लाको  निर्वाचन क्षेत्रको विभाजन

प्रतिनिधिसभा सदस्यकोलागि निर्धारित क्षेत्र संख्या १ रहेको छ भने प्रदेशसभा सदस्यकोलागि निर्धारित क्षेत्र संख्या २ रहेको छ।

बाजुरा जिल्लाको स्थानियतहको विभाजन

संघिय संरचना अनुसार बाजुरा  जिल्लाको स्थानियतहको विभाजन साविकका नगर र गा.वि.स. का वडाहरूलाइ समेटेर   ४ नगरपालिका र ५ वटा गाउँपालिकामा विभाजन गरिएको छ । जसलाइ निम्नानुसार उल्लेख गरिएकाे छ ।

१.    नामः बडिमालिका नगरपालिका

केन्द्रः साविक बडिमालिका नगरपालिकाको कार्यालय

जनसङ्ख्याः१६८१८  (२०६८ अनुसार)

क्षेत्रफलः २७६ (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ९

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	बडिमालिका	२
२	बडिमालिका	३
३	बडिमालिका	४
४	बडिमालिका	५
५	बडिमालिका	६
६	बडिमालिका	७,८
७	बडिमालिका	९
८	बडिमालिका	१०,११
९	बडिमालिका	१२

 २.    नामः त्रिवेणी नगरपालिका

केन्द्रः साविक तोली गा.वि.स.को कार्यालय

जनसङ्ख्याः १८३६३ (२०६८ अनुसार)

क्षेत्रफलः १७०.३२ (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ९

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	छतरा	१-४,६
२	छतरा	५,७-९
३	तोली	१-३
४	तोली	४-७
५	तोली	८,९
६	कैलाशमाण्डौ	१,२
७	कैलाशमाण्डौ	३,४
८	कैलाशमाण्डौ	५,६
९	कैलाशमाण्डौ	७,९

 ३.    नामः बुढीगगा नगरपालिका

केन्द्रः साविक कुल्देबमाण्डौ गा.वि.स.को कार्यालय

जनसङ्ख्याः २१६७७ (२०६८ अनुसार)

क्षेत्रफलः ५९.२ (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः १०

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	ब्रम्हतोला	२,३
२	ब्रम्हतोला	१,४,५
३	ब्रम्हतोला	६-९
४	कुल्देबमाण्डौ	१,२,५
५	कुल्देबमाण्डौ	३,४,९
६	कुल्देबमाण्डौ	७,८
७	कुल्देबमाण्डौ	६
	बाह्रबिस	८,९
८	बाह्रबिस	३,७
९	बाह्रबिस	५,६
१०	बाह्रबिस	१,२,४

 ४.    नामः बुढिनन्दा  नगरपालिका

केन्द्रः साविक कोल्टी गा.वि.स.को कार्यालय

जनसङ्ख्याः १८७७६  (२०६८ अनुसार)

क्षेत्रफलः २३२.४८ (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः १०

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	बाँधु	८,९
	कोल्टी	१
	जगन्नाथ	९
२	कोल्टी	२,३
३	कोल्टी	४,८,९
४	कोल्टी	५-७
५	कोटिला	१-४
६	कोटिला	५-९
७	पाण्डुसैन	१-४,९
८	पाण्डुसैन	८
९	पाण्डुसैन	६,७
१०	पाण्डुसैन	५

 ५.    नामः गौमुल गाउँपालिका

केन्द्रः वडा नं. ६ घटमुना

जनसङ्ख्याः ८५१५  (२०६८ अनुसार)

क्षेत्रफलः ३१४.६६  (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ६

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	दहकोट	८,९
२	दहकोट	५-७
३	दहकोट	१-४
४	मानाकोट	१-५
५	मानाकोट	७-९
६	बडीमालिका	१

 ६.    नामः जगन्‍नाथ गाउँपालिका (पाण्डव गुफा)

केन्द्रः जुड्डी, बाजुरा

जनसङ्ख्याः ९४३२  (२०६८ अनुसार)

क्षेत्रफलः१७१.७२  (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ६

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	जगन्नाथ	५-८
२	जगन्नाथ	१-४
३	गोत्री	८,९
४	गोत्री	५-७
५	गोत्री	३,४
६	गोत्री	१,२

७.    नामः स्वामीकार्तिक खापर गाउँपालिका

केन्द्रः सुइजिउला, वाई

जनसङ्ख्याः १२७४८  (२०६८ अनुसार)

क्षेत्रफलः ११०.५५ (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ५

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	साप्पाटा	१-३,९
२	साप्पाटा	४-८
३	जुकोट	१-९
४	वाई	५-९
५	वाई	१-४

 ८.    नामः खप्तड छेडेदह गाउँपालिका

केन्द्रः साविक डोगडी गा.वि.स.को कार्यालय

जनसङ्ख्याः १८५७५  (२०६८ अनुसार)

क्षेत्रफलः १३५.०८ (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ७

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	काँडा	१-९
२	जयबागेश्वरी	१-९
३	गुदुखाती	१,४,५
४	गुदुखाती	२,३,६-९
५	डोगडी	१-९
६	आटिचौर	६-९
७	आटिचौर	१-५

 ९.    नामः हिमाली गाउँपालिका

केन्द्रः धुलाचौर

जनसङ्ख्याः ९२१४ (२०६८ अनुसार)

क्षेत्रफलः८३०.३३  (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ७

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	बिच्छया	४-६
२	बिच्छया	७-९
३	बिच्छया	१-३
४	रुगिन	१-४
५	रुगिन	५-९
६	बाँधु	१-५
७	बाँधु	६,७

श्रोतः सङ्‍घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालय, जिल्ला समन्वय समिति बाजुरा र जिल्ला प्रशासन कार्यालय बाजुरा। तस्विरः सामाजिक संजाल । यस लेखमा कुनै प्रकारको त्रुटि फेला पार्नु भएमा कृपया सुझाव तथा सल्लाह दिनुहोला । सुझाव तथा सल्लाहको लागी  कमेन्ट बक्स अथवा chinari2020@gmail.com मा समर्पक गर्न सक्नुहुनेछ । बाजुरा जिल्लाको कुनै पनि स्थान विशेषको लेख प्रकाशन गर्न चाहानु भएमा पनि सम्पर्क गर्न सक्नुहुनेछ ।