पर्वत जिल्ला Parbat District

परिचय

विश्व मानचित्रमा पर्वत २८० ००’ १९” देखि २८० २३’ ५९” अक्षांश र ८३० ३३’ ४०” देखि ८३० ४९’३०” देशान्तरमा रहेको छ । यस जिल्लाको सिमानामा पूर्वमा कास्की र स्याङ्जा दक्षिणमा स्याङ्गजा र गुल्मी, पश्चिममा गुल्मी, बाग्लुङ्ग र म्याग्दी, उत्तरमा म्याग्दी जिल्लाहरु पर्दछन् । यस जिल्लाको कूल क्षेत्रफल ४९४ वर्ग कि.मी. रहेको छ ।

उचाईका हिसाबले समुन्द्री सतहबाट ५२० मिटर उचाईमा रहेको सेतीवेणी देखि ३,३०९ मिटर उचाइमा रहेको हम्पालको लेकसम्मको भू–भाग यस जिल्लामा पर्दछ । यस जिल्लाको कूल भूमि ५३६८६.२१ हेक्टरमध्ये वन क्षेत्रले ओगटेको जमिन १९,९९७ हेक्टर, कृषि भूमि २४,१७१ हेक्टर र प्रति जमिन, बुट्यान, भवन, बाटोघाटो, भीरपाखा तथा खोलाले ओगटेको जमिन ९,५१८ हेक्टर रहेको छ ।

पर्वत जिल्लाको कूल कृषि जमिन २४१७१ हे. मध्ये खेत ९०७३ हेक्टर, जस मध्ये बाह्रै महिना सिंचाई हुने ६,४२० हे. र मौसमी सिंचाई हुने २६६६ हे. छ भने पाखोबारी १५,०९८ हे. रहेको छ । राजनैतिक विभाजन अनुसार पर्वत जिल्लालाई १ प्रतिनिधी सभा निर्वाचन क्षेत्र, २ प्रदेश सभा निर्वाचन क्षेत्र, २ नगरपालिका, ५ गाउँपालिका र ६२ वडामा विभाजन गरिएको छ ।

पर्वत जिल्लाको सदरमुकाम कुस्मा बजार हो भने अन्य प्रमुख बजार क्षेत्रहरुमा वारी वेनी, पातिचौर, डिमुवा, कार्किनेटा, फलेवास, लुँखु, हुवास प्रमुख व्यापारीक केन्द्र रहेका छन् । २०६८ को राष्ट्रिय जनगणनाको तथ्याड्क अनुसार यस जिल्लामा ३१,५२७ घरधुरीमा बसोबास गर्ने ३५७१९ परिवार छन् ।

जिल्लाको कूल जनसंख्या १,४६५९० रहेको छ । जसमध्ये महिला ८१,२८९ र पूरुष ६५,३०१ रहेका छन् । यस तथ्याङ्क अनुसार यस जिल्लामा पुरुषको भन्दा महिलको जनसंख्या बढी देखिन्छ । जसको अनुपात १००:८० (महिलाःपुरुष) रहेको छ । यस जिल्लाको जनसंख्या वृद्धिदर    (–)०.७४ देखिन्छ । जनगणना २०६८ को तथ्याड्क अनुसार यस जिल्लाको साक्षरता ७३.८५ प्रतिशत रहेको छ । जस मध्ये पूरुष साक्षरता ८३.४२ र महिला साक्षरता ६६.३८ प्रतिशत रहेको छ ।

निर्वाचन क्षेत्रको विभाजन

प्रतिनिधिसभा सदस्यकोलागि निर्धारित क्षेत्र संख्या १ रहेको छ भने प्रदेशसभा सदस्यकोलागि निर्धारित क्षेत्र संख्या २ रहेको छ।

स्थानियतहको विभाजन

संघिय संरचना अनुसार पर्वत जिल्लाको स्थानियतहको विभाजन साविकका नगर र गा.वि.स. का वडाहरूलाइ समेटेर  २ नगरपालिका र ५ वटा गाउँपालिकामा विभाजन गरिएको छ । जसलाइ निम्नानुसार उल्लेख गरिएकाे छ ।

१.    नामः कुश्मा नगरपालिका

केन्द्रः साविक कुश्मा नगरपालिकाको कार्यालय

जनसङ्ख्याः ३९६००

क्षेत्रफलः ९३.१८  (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः १४

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	कुश्मा	१-३
२	कुश्मा	४,५
३	कुश्मा	६,७
४	कुश्मा	८
५	कुश्मा	९
६	कुश्मा	१०
७	कुश्मा	११
८	कुश्मा	१२
९	कुश्मा	१३,१४
१०	कुश्मा	१५,१६
११	कुश्मा	१७,१८
१२	ठुलीपोखरी	१-९
१३	खौलालाँकुरी	१-९
१४	आर्थर डाँडाखर्क	१-९

 २.    नामः फलेवास नगरपालिका

केन्द्रः साविक खानीगाउँ गा.वि.स.को को कार्यालय

जनसङ्ख्याः २४६८७

क्षेत्रफलः ८५.७ (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ११

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	कार्किनेटा	१-९
२	थापाठाना	१-९
३	शंकरपोखरी	१-९
४	मुडिकुवा	१-९
५	खानीगाउँ	१-९
६	देविस्थान	१-९
७	लिमिठाना	१-९
८	ठानामौला	१-९
९	भँगरा	१-९
१०	कुर्घा	१-६,९
११	पाङराङ	१-९

 ३.    नामः जलजला गाउँपालिका

केन्द्रः जलजला-४ लामाखेत

जनसङ्ख्याः २१४५४

क्षेत्रफलः ८२.२६ (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ९

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	बाँसखर्क	१-९
२	माझफाँट	६,८,९
३	माझफाँट	३,७
४	माझफाँट	१,२,४,५
५	लेखफाँट	१-९
६	शालिजा	१-९
७	धाईरिङ	१-९
८	नाङ्लिवाङ	१-९
९	बनौं	१-९

 ४.    नामः  पैयूं गाउँपालिका

केन्द्रः साविक हुवास गा.वि.स.को कार्यालय

जनसङ्ख्याः १५३८१

क्षेत्रफलः ४२.६५ (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ७

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	टकलाक	१-९
२	त्रिवेणी	१-९
३	वेउलीवास	१-९
४	हुवास	१-३,७,८
५	हुवास	४-६,९
६	सरौंखोला	१-९
७	भोर्ले	१-९

 ५.    नामः महाशिला गाउँपालिका

केन्द्रः साविक बालाकोट गा.वि.स.को कार्यालय

जनसङ्ख्याः ९८५७

क्षेत्रफलः ४९.३८  (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ६

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	होश्राङ्दी	१-९
२	भोक्सिङ	१-९
३	वालाकोट	१-९
४	पाखापानी	१-९
५	कुर्घा	७,८
	लंखुदेउराली	१-९
६	फलामखानी	१-९

६.    नामः मोदी गाउँपालिका

केन्द्रः मोदी-२ पातिचौर बजार

जनसङ्ख्याः २१२८४

क्षेत्रफलः १४३.६ (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ८

वडा नं.	समावेश भएका साविक गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	भुकताङले	१-९
२	देउपुर	१-९
३	देउराली	१-९
४	क्याङ	१-९
५	बाजुङ	१-९
६	तिलाहार	१-९
७	राम्जा देउराली	१-९
८	चित्रे	१-९

७.    नामः विहादी गाउँपालिका

केन्द्रः साविक वहाकीठाँटी गा.वि.स.को कार्यालय

जनसङ्ख्याः १३४०३

क्षेत्रफलः ४४.८ (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ६

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	बाच्छा	१-९
२	वर्राचौर	१-९
३	रानीवारी	१-९
४	वहाकीठाँटी	१-९
५	उरामपोखरा	१-९
६	शालीग्राम	१-९

श्रोतः सङ्‍घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालय, जिल्ला समन्वय समिति  पर्वत  र जिल्ला प्रशासन कार्यालय  पर्वत। यस लेखमा कुनै प्रकारको त्रुटि फेला पार्नु भएमा कृपया सुझाव तथा सल्लाह दिनुहोला । सुझाव तथा सल्लाहको लागी  कमेन्ट बक्स अथवा chinari2020@gmail.com मा समर्पक गर्न सक्नुहुनेछ । पर्वत जिल्लाको कुनै पनि स्थान विशेषको लेख प्रकाशन गर्न चाहानु भएमा पनि सम्पर्क गर्न सक्नुहुनेछ ।