सल्यान जिल्ला Salyan District

परिचय

सल्यान जिल्ला कर्णाली प्रदेश अन्तर्गत महाभारत श्रङ्खलाको मध्य भागमा अवस्थित एक जिल्ला हो । यो जिल्ला प्राक्रितिक सम्पदा, तथा धार्मिक स्थलहरु र सँस्कृतीले धनी जिल्ला मानिन्छ । परम्परागत कृषि पेशामा आधारीत यहाको आर्थिक प्रणाली सुधार उन्मुख रहेको छ भने सामाजिक क्षेत्रमा पनि विस्तारै परिवर्तनहरु देखिदैछन् । यहाँ बाहुन, क्षेत्रि, मगर, कामी, दमाई, नेवार समुदायको बहुल्यता रहेको छ । राप्ती राजमार्गको मध्यखण्डको निर्माण पछि यस जिल्लाको चौतर्फी विकासको ढोका खुल्ला भएको हो । शारदा नदी यस जिल्लाको प्रमुख जल सम्पदाको रुपमा रहेको छ । कुपुण्डेदह यहाँको धार्मिक स्थलको रुपले प्रसिद्व रहेको छन् । यसका साथै खैरावाङ भगवती मन्दिर र छत्रेश्वरी मन्दिर प्रमुख धार्मिक स्थलको रुपले प्रसिद्व रहेका छन् । यसका अतिरिक्त अन्य पर्यटकिय एवं धार्मिक स्थलहरु यहाँ प्रसस्त मात्रामा रहेका छन् । अदुवा खेती, अमिलो जातका फलफूल खेती तथा बाख्रा पालन व्यवसायका साथ कृषि व्यवसाय नै यस जिल्लाको प्रमुख व्यवसायको रुपमा रहेको पाईन्छ । प्रसस्त मात्रामा रहेको प्राकृतिक श्रोत साधनको समुचित उपयोग सहित जिल्लाको चौतर्फी विकासका लागि सबैतिरको प्रतिवद्वता नै यहाँको विकासको मूल आधार हो |

सल्यान जिल्लाको भाैगोलीक अवस्थिती

नेपालको राजधानी काठमाण्डौ देखी करिब ४९६ कि.मी. (मोटर बाटो) को दुरीमा रहेको छ । यस जिल्लाको जिल्ला सदरमुकाम खलङ्गा रहेको छ । जिल्ला ववइ नदिको ३२६ मिटर उचाइ देखी २८२७ मिटर उचाइको खर्शुवास लेकसम्म फैलिएको छ । र जिल्ला सदरमुकाम १५३६ मिटर उचाइमा रहेको छ ।  करीव साढे दुई लाख जनसङ्ख्या भएको यस जिल्लाको क्षेत्रफल १,९५१ वर्ग कि.मी. (१,९५,१७८ हेक्टर) रहेको छ । यो जिल्ला २८० ३१। देखी २८० ५३। उत्तरी अक्षाम्श र ८२० ०। देखी ८२० ४६। सम्म पुर्वी देशान्तर सम्म फैलिएको छ ।यस जिल्लाको पूर्वमा रोल्पा पश्चिममा सुर्खेत र बर्दिया उतरमा जाजरकोट र रुकुम दक्षिणमा दाङ र बाँके जिल्ला रहेका छन् । जिल्लाको जनसंख्या २४४९४३ रहेको छ ।

सल्यान जिल्ला ऐतिहासिक महत्व बोकेको जिल्ला हो खैरावाङ भुवनेश्वरी मन्दिर लक्षमीपुर शक्तिपिठ छाँयाक्षेत्र मन्दिर कृष्ण मन्दिर देवस्थलका साथै कुपिण्डे ताल र कछुवा दह जस्ता तालहरु पनि रहेका छन् । जिल्लाको उतर पश्चिममा बग्ने भेरी नदी र मध्ये भागबाट बग्ने शारदा नदिका साथै मर्म खोला‚ वनगाड खोला‚ कोर्वाङ खोला‚ दार्मा खोला‚ मोखला खोला‚ चाक्ला खोला जस्ता खोलाहरु एंव ज्यूला वेशी र फांटहरुले जिल्लालाइ उर्वरता प्रदान गरेका छ्न् । यस जिल्लामा अदुवा‚ बेमौसमी तरकारी र खसी बाख्रा पालनको राम्रो सम्भाव्यता रहेको छ ।

सल्यान जिल्लाको निर्वाचन क्षेत्रको विभाजन

प्रतिनिधिसभा सदस्यकोलागि निर्धारित क्षेत्र संख्या १ रहेको छ भने प्रदेशसभा सदस्यकोलागि निर्धारित क्षेत्र संख्या २ रहेको छ।

सल्यान जिल्लाको स्थानियतहको विभाजन

संघिय संरचना अनुसार सल्यान जिल्लाको स्थानियतहको विभाजन साविकका नगर र गा.वि.स. का वडाहरूलाइ समेटेर   ३ नगरपालिका र ७ वटा गाउँपालिकामा विभाजन गरिएको छ । जसलाइ निम्नानुसार उल्लेख गरिएकाे छ ।

१.    नामः शारदा नगरपालिका

केन्द्रः साविक शारदा नगरपालिकाको कार्यालय

जनसङ्ख्याः ३३७३०

क्षेत्रफलः १९८.३४ (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः १५

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	शारदा	१
२	शारदा	२
३	शारदा	३
४	शारदा	४
५	शारदा	५
६	शारदा	६
७	शारदा	७
८	शारदा	८
९	शारदा	९
१०	शारदा	१०
११	शारदा	११
१२	शारदा	१२
१३	शारदा	१३
१४	शारदा	१४
१५	शारदा	१५

 २.    नामः बागचौर नगरपालिका

केन्द्रः साविक बागचौर नगरपालिकाको कार्यालय

जनसङ्ख्याः ३४११८

क्षेत्रफलः १६३.१४  (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः १२

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	बागचौर	१
२	बागचौर	२
३	बागचौर	३
४	बागचौर	४
५	बागचौर	५
६	बागचौर	६
७	बागचौर	७
८	बागचौर	८
९	बागचौर	९
१०	बागचौर	१०
११	बाफुखोला	६-९
१२	बाफुखोला	१-५

 ३.    नामः बनगाड किपण्डे नगरपालिका

केन्द्रः साविक देवस्थल गा.वि.स.को कार्यालय

जनसङ्ख्याः ३६०५३

क्षेत्रफलः ३३८.२१  (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः १२

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	देवस्थल	१-९
२	बामे	१-५
३	बामे	६-९
४	मुलखोला	१-३,५,६
५	मुलखोला	४,७-९
६	धाँजरीपिपल	३,४,६,८
७	धाँजरीपिपल	१,२,५,७,९
८	कुपिण्डेदह	१-५
९	कुपिण्डेदह	६-९
१०	माझकाँडा	१-५
	निगालचुला	१
११	माझकाँडा	६-९
१२	निगालचुला	२-९

४.    नामः कालिमाटी गाउँपालिका

केन्द्रः साविक कालिमाटी रामपुर गा.वि.स.को कार्यालय

जनसङ्ख्याः २३००५

क्षेत्रफलः ५००.७२  (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः७

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	लक्ष्मीपुर	१-९
२	कालिमाटी रामपुर	१,३,५,६,८
३	कालिमाटी रामपुर	२,४,७,९
४	कालिमाटी काल्चे	६-९
५	कालिमाटी काल्चे	१-५
६	काप्रेचौर	१-४
७	काप्रेचौर	५-९

 ५.    नामः  त्रिवेणी गाउँपालिका

केन्द्रः साविक त्रिवेणी गा.वि.स.को कार्यालय

जनसङ्ख्याः १६६२४

क्षेत्रफलः ११९.११  (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ६

वडा नं.	समावेश भएका साविक गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	काभ्रा	१-९
२	काँरागिठी	१-९
३	फलाबाङ	१-५
४	फलाबाङ	६-९
५	त्रिवेणी	१-६
६	त्रिवेणी	७-९

 ६.    नामः कपुरकोट गाउँपालिका

केन्द्रः साविक धनवाङ गा.वि.स.को कार्यालय

जनसङ्ख्याः १८२०४

क्षेत्रफलः ११९.२१  (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ६

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	सारपानी गर्पा	१,७-९
२	सारपानी गर्पा	२-६
३	धनवाङ	२,३,६,७
४	धनवाङ	१,४,५,८,९
५	रिम	१-९
६	सिन्वाङ	१-९

७.    नामः छत्रेश्वरी गाउँपालिका

केन्द्रः साविक छायाँक्षेत्र गा.वि.स.को कार्यालय

जनसङ्ख्याः२१४५२

क्षेत्रफलः १५०.६९  (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ७

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	दामाचौर	१-४
२	दामाचौर	५-९
३	कोर्वाङझिम्पे	१-३,९
४	कोर्वाङझिम्पे	४-८
,५	लेखपोखरा	१-९
६	छायाँक्षेत्र	१,८,९
७	छायाँक्षेत्र	२-७

 ८.    नामः  सिद्ध कुमाख गाउँपालिका (ढाैरचाैर)

केन्द्रः ढोरचौर

जनसङ्ख्याः १३५९३

क्षेत्रफलः ८९.३६  (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ५

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	बाँझकाँडा	१-९
२	सिद्धेश्वरी	१-५
३	सिद्धेश्वरी	६-९
४	चाँदकरेन्जी	१-४
५	चाँदकरेन्जी	५-९

 ९.    नामः  कुमाख मालिका गाउँपालिका

केन्द्रः रागेचौर देखी त्रिवेणीको बिचमा

जनसङ्ख्याः २४९७२

क्षेत्रफलः १७७.२८ (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ७

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	स्वीकोट	४-८
२	स्वीकोट	१-३,९
३	मर्मपिरकाँडा	१-९
४	कालागाउँ	१,३-५
५	कालागाउँ	२,६-९
६	बडागाउँ	१-९
७	जिमाली	१-९

 १०.          नामः  दर्मा गाउँपालिका

केन्द्रः दार्मा-३, फारुलाचौर

जनसङ्ख्याः १९९६६

क्षेत्रफलः ८१.४६  (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ६

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	दर्माकोट	१,३,७,८
२	दर्माकोट	२,४-६,९
३	भल्चौर	१,३,४
४	भल्चौर	२,५-९
५	ढाकाडाम	१-४
६	ढाकाडाम	५-९

श्रोतः सङ्‍घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालय, जिल्ला समन्वय समिति सल्यान र जिल्ला प्रशासन कार्यालय सल्यान। तस्विरः सामाजिक संजाल । यस लेखमा कुनै प्रकारको त्रुटि फेला पार्नु भएमा कृपया सुझाव तथा सल्लाह दिनुहोला । सुझाव तथा सल्लाहको लागी  कमेन्ट बक्स अथवा chinari2020@gmail.com मा समर्पक गर्न सक्नुहुनेछ । सल्यान जिल्लाको कुनै पनि स्थान विशेषको लेख प्रकाशन गर्न चाहानु भएमा पनि सम्पर्क गर्न सक्नुहुनेछ ।