मकवानपुर जिल्ला Makwanpur District

परिचय

देशकै मध्य भागमा अवस्थित मकवानपुर जिल्लाको नामाकरण सेनवंशी प्रतापी राजा मुकुन्द सेनको नाम दर्साउने गरी मुकुन्दपुर राखिएको र कालान्तरमा मुकुन्दपुर अपभ्रंश हुदै मकवानपुर भएको हो भन्ने जनश्रुति यहाँ प्रचलित रहेको छ ।मकवानपुर जिल्ला प्रदेश नं. ३ मा अवस्थित रहेको छ । उतरतर्फ करीब ६६ कि.मी. लामो महाभारत श्रृंखला र दक्षिणतर्फ ९२ कि.मी. लामो चुरे पर्वतको काखमा सानो उपत्यकाको झझल्को दिने खालको छ । यो जिल्लामा शिशिर याममा हिमपात हुने २५ सय ८४ मिटरको उच्च भू-भाग सिमभन्ज्याङ्ग र दक्षिणतर्फ समुद्री सतहदेखि १६६ मिटर उचाईको पूर्वी भागमा रहेको बागमती गाउँपालिकाको राईगाउँ, हात्तीढुङ्गाको भौगोलिक बनावटले यस जिल्लाको बिषम प्राकृतिक विविधताको झझल्को दिन्छ ।

प्रदेश नं. २ र प्रदेश नं. ३ समेतका ९ जिल्लासँग  मकवानपुर जिल्लाको सीमाना जोडिएको छ । २,४२६ वर्ग कि.मी. क्षेत्रफलमा फैलिएर रहेको यो जिल्ला पूर्व साँगुरो हुदै पश्चिमतर्फ बेलुन फुलेझैं फुकेको र नेपाल राज्यको कुल क्षेत्रफलको १.६ प्रतिशत भाग ओगटेको छ । नेपालको पहिलो राजपथ त्रिभुवन राजपथको निर्माणले राजधानीलाई देशको अन्य भू–भागसँग जोड्ने एक मात्र द्वारको रुपमा परिचित यस जिल्लालाई एक समय तराई र पहाड जोड्ने सेतुको रुपमा समेत लिने गरिन्थ्यो ।

प्रशासकीय दृष्टिकोणले यस जिल्लालाई २ निर्वाचन क्षेत्र, १ उपमहानगरपालिका, १ नगरपालिका र ८ गाउँपालिकामा विभाजन गरिएको छ । यस जिल्लाको सदरमुकाम हेटौंडा जसलाई औद्योगिक नगरीका रुपमा पनि चिनिन्छ । २०४३ सालमा हेटौंडालाई जिल्ला सदरमुकाम बनाईएको हो । नेपालको सबै भन्दा बढी तामाङ्ग जातिको बसोबास रहेको यस जिल्लामा ब्राह्मण, क्षेत्री, नेवार, मगर पिछडिएका चेपाङ्ग जाति लगायत अन्य जातिको पनि उल्लेखनीय बसोबास रहेको छ । लोपोन्मुख बनकरीया जातिको बासस्थान हाँडीखोला पनि यसै जिल्लामा पर्दछ ।

निर्वाचन क्षेत्रको विभाजन

प्रतिनिधिसभा सदस्यकोलागि निर्धारित क्षेत्र संख्या २ रहेको छ भने प्रदेशसभा सदस्यकोलागि निर्धारित क्षेत्र संख्या ४ रहेको छ।

स्थानियतहको विभाजन

संघिय संरचना अनुसार मकवानपुर जिल्लाको स्थानियतहको विभाजन साविकका उपमहानगर, नगरपालीका  र गा.वि.स. का वडाहरूलाइ समेटेर १ उपमहानगरपालिका,, १ वटा नगरपालीका र ८ वटा गाउँपालिकामा विभाजन गरिएको छ । जसलाइ निम्नानुसार उल्लेख गरिएकाे छ ।

१.    नामः हेटौंडा उपमहानगरपालिका

केन्द्रः साविक हेटौंडा उपमहानगरपालिकाको कार्यालय

जनसङ्ख्याः १५२८७५

क्षेत्रफलः २६१.५९ वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः १९

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	हेटौंडा	१,२,६
२	हेटौंडा	२,३
३	हेटौंडा	२८
४	हेटौंडा	४
५	हेटौंडा	५
६	हेटौंडा	६
७	हेटौंडा	७
८	हेटौंडा	८
९	हेटौंडा	९
१०	हेटौंडा	१०
११	हेटौंडा	११
१२	हेटौंडा	१२,१३
१३	हेटौंडा	१४,१५
१४	हेटौंडा	१६
१५	हेटौंडा	१७,१८
१६	हेटौंडा	१९,२१
१७	हेटौंडा	२०,२२
१८	हेटौंडा	२३-२५
१९	हेटौंडा	२७,२९

 २.    नामः थाहा नगरपालिका

केन्द्रः साविक थाहा नगरपालिकाको कार्यालय

जनसङ्ख्याः ४१६२३

क्षेत्रफलः १९१.१२ (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः १२

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	थाहा	१,१२
२	थाहा	२-५
३	थाहा	६,७
४	थाहा	८,९
५	थाहा	१०,११
६	थाहा	१३-१५
७	आग्रा	२-६
८	आग्रा	१,७-९
९	चित्लाङ	१-५,८
१०	चित्लाङ	६,७,९
११	टिस्टुङ	१-३,५
१२	टिस्टुङ	४,६-९

 ३.    नामः ईन्द्रसरोबर गाउँपालिका

केन्द्रः साविक कुलेखानी गा.वि.स.को कार्यालय

जनसङ्ख्याः १७५८५

क्षेत्रफलः ९७.३४ (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ५

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	मार्खु	१-९
२	कुलेखानी	१-९
३	सिस्नेरी	१-९
४	फाखेल	१-४
५	फाखेल	५-९

 ४.    नामः कैलाश गाउँपालिका

केन्द्रः साविक कालिकाटार गा.वि.स.को कार्यालय

जनसङ्ख्याः २३९२२

क्षेत्रफलः २०४.४८  (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः १०

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	डाँडाखर्क	१,४,६
२	डाँडाखर्क	५,७,९
३	कालिकाटार	१,३,६
४	कालिकाटार	२,४,५,७,९
५	गोगने	१-६
६	गोगने	७-९
७	भार्ता	१,४-६,८
८	भार्ता	२,३,७,९
९	नामटार	२,५,७
१०	नामटार	६,८,९

 ५.    नामः बकैया गाउँपालिका

केन्द्रः हात्तिसुँढे

जनसङ्ख्याः ३९६२०

क्षेत्रफलः ३९३.७५ (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः १२

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	धियाल	१,५,६
२	धियाल	२-४,७-९
३	छतिवन	१,२
४	छतिवन	३,५,६
५	छतिवन	७,८
६	छतिवन	९
७	छतिवन	४
८	शिखरपुर	१-४,९
९	शिखरपुर	५-८
१०	मन्थली	१-९
११	ठिंगन	१,२,५
१२	ठिंगन	३,४,६-९

 ६.    नामः बाग्मती गाउँपालिका

केन्द्रः वडा नं. ४ झुरझरे

जनसङ्ख्याः ३०४९५

क्षेत्रफलः ३११.७९ (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ९

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	राईगाउँ	१-३
२	राईगाउँ	४-७
३	राईगाउँ	८,९
४	फापरबारी	१
५	फापरबारी	२
६	फापरबारी	३,७,८
७	फापरबारी	४,५
८	फापरबारी	६,९
९	वेतिनि	१-९

 ७.    नामः भिमफेदी गाउँपालिका

केन्द्रः साविक भिमफेदी गा.वि.स.को कार्यालय

जनसङ्ख्याः २३३४४

क्षेत्रफलः २४५.२७ (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ९

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	भैंसे	६-८
२	भैंसे	१-५,९
३	निवुवाटार	२-५
४	निवुवाटार	१,६-९
५	भिमफेदी	५-७,९
६	भिमफेदी	१-४,८
७	कोगटे	१-९
८	ईपापञ्चकन्या	१-९
९	नामटार	१,३,४

 ८.    नामः मकवानपुरगढी गाउँपालिका

केन्द्रः साविक मकवानपुरगढी गा.वि.स.को कार्यालय

जनसङ्ख्याः २५३२२

क्षेत्रफलः १४८.७२ (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ८

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	मकवानपुरगढी	१,२
२	मकवानपुरगढी	३,४
३	मकवानपुरगढी	५-७
४	मकवानपुरगढी	८,९
५	आमभञ्ज्याङ	१-४
६	आमभञ्ज्याङ	५-९
७	सुकौरा	१-९
८	बुढीचौर	१-९

 ९.    नामः मनहरि गाउँपालिका

केन्द्रः मनहरी- ९ रजैया

जनसङ्ख्याः ३८३९९

क्षेत्रफलः १९९.५२  (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ९

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	हाँडिखोला	१,२
२	हाँडिखोला	४
३	हाँडिखोला	३,५,६
४	हाँडिखोला	७
५	हाँडिखोला	८,९
६	मनहरी	१,२,५
७	मनहरी	३,६
८	मनहरी	४,९
९	मनहरी	७,८

१०.          नामः रक्सिराङ्ग गाउँपालिका

केन्द्रः चैनपुर

जनसङ्ख्याः २६१९२

क्षेत्रफलः २२६.७ (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ९

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	सरिखेत	८-९
२	सरिखेत	६-७
३	सरिखेत	१-५
४	रक्सिराङ्ग	१-७
५	रक्सिराङ्ग	८-९
६	काँकडा	१,५
७	काँकडा	६-९
८	काँकडा	२-४
९	खैराङ	१-९

श्रोतः सङ्‍घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालय, जिल्ला प्रशासन कार्यालय मकवानपुर र जिल्ला समन्वय समिति मकवानपुर। यस लेखमा कुनै प्रकारको त्रुटि फेला पार्नु भएमा कृपया सुझाव तथा सल्लाह दिनुहोला । सुझाव तथा सल्लाहको लागी  कमेन्ट बक्स अथवा chinari2020@gmail.com मा समर्पक गर्न सक्नुहुनेछ । मकवानपुर जिल्लाको कुनै पनि स्थान विशेषको लेख प्रकाशन गर्न चाहानु भएमा पनि समर्पक गर्न सक्नुहुनेछ ।