तनहुँ जिल्ला Tanahun District

परिचय

संघिय नेपालको गण्डकी प्रदेशमा अवस्थित तनहुँ प्रकृति, सभ्यता, रहनसहन र जैविक विविधताले मनोरम ऐतिहासिक पहाडी जिल्ला हो । गण्डकी नदीको जलप्रवाह क्षेत्रसंग आवद्ध यस जिल्लामा सीमा नदीको रुपमा पूर्वी दिशामा मस्र्याङ्गदी र त्रिशुली नदी तथा दक्षिणमा कालीगण्डकी बहन्छ भने जिल्लाको मध्य भागबाट मादी र सेती नदी प्रवाहित हुन्छ ।१० स्थानिय तहमा विभाजित तनहुँमा ४ नगरपालिका र ६ गाउपालिका छन् । भानु न.पा., व्यास न.पा., शुक्लागण्डकी न.पा., भिमाद न.पा., आँबुखैरेनी गा.पा., बन्दीपुर गा.पा., देवघाट गा.पा., म्याग्दे गा.पा., ऋषिङ गा.पा. र घिरिङ गा.पा. तनहुँका स्थानीय तहका नाम हुन् ।

भाैगोलीक अवस्थिती

नेपालको मध्यवर्ती भागमा पर्ने यो जिल्ला पूर्वमा गोरखा र चितवन, दक्षिणमा चितवन, नवलपरासी र पश्चिममा स्याङ्गजा र कास्की तथा उत्तरमा कास्की र लमजुङ्ग जिल्लाहरुद्वारा परिवेष्ठित छ । समुद्र सतहबाट १८७ मि. (देवघाट गा.पा.को कालीगण्डकी र त्रिशूली नदीको संगमस्थल) देखि २१३४ मि. (छिम्केश्वरी डाँडा) सम्मका – भागहरूमा फैलिएर रहेको यस जिल्लाको क्षेत्रफल १५४६ वर्ग कि.मी. (४,६०० हे.) नेपालको कुल – भागकोभू १.०५% रहेको छ । साथै जिल्लाको – पश्चिमूर्व लम्बाई ६२.५ कि.मि. र उत्तर – दक्षिण चौडाई ४३.७ कि.मि. रहेकोछ ।

जिल्ला सदरमुकाम दमौली समुद्र सतह देखि ३७० मि.को उचाइमा रहेको छ । औषत वर्षा २०५८ मि.मि. रहेको छ भने अधिकतम तापक्रम ४१ डिग्री सेल्सियस र न्यूनतम तापक्रम ३ डिग्री सेल्सियस सम्म हुने गर्दछ । भौगोलिक दृष्टिले दक्षिणतर्फ चुरे(१.१५%) र उत्तर तर्फ मध्यपहाडी( ९८.८५%) क्षेत्रहरू मिली बनेको यो जिल्ला भू – उपयोगको दृष्टिले रुखयुक्त वन क्षेत्रले ७१,७१५.२२ हे. र झाडीयुक्त वन क्षेत्रले ६,३९६.० हे. गरी ७८,१११.२२ हे. ( ५०.५२%), कृषियोग्य क्षेत्रले ६५,०६१ हे. (४२.०८%), चरन क्षेत्रले ४,३०६ हे. (२.७८%) र अन्य क्षेत्रले ७,१२१.७८ हे. ( ४.६२%) ओगटेका छन् । हिमालय पर्वतबाट निस्केका मर्स्याङ्गदी र त्रिशूली नदीहरूले पूर्व, कालीगण्डकी नदीले दक्षिण तर्फबाट घेर्नुका साथै मादी र सेती नदीहरूले बीचमा चिरेर जिल्लालाई जल सम्पदामा समेत धनी बनाएका छन् । राष्ट्रिय जनगणना २०६८ अनुसार यस जिल्लाको कुल जनसंख्या ३,२३,२८८  रहेको छ ।

निर्वाचन क्षेत्रको विभाजन

प्रतिनिधिसभा सदस्यकोलागि निर्धारित क्षेत्र संख्या २ रहेको छ भने प्रदेशसभा सदस्यकोलागि निर्धारित क्षेत्र संख्या ४ रहेको छ।

स्थानियतहको विभाजन

संघिय संरचना अनुसार तनहुँ  जिल्लाको स्थानियतहको विभाजन साविकका नगर र गा.वि.स. का वडाहरूलाइ समेटेर  २ नगरपालिका र ५ वटा गाउँपालिकामा विभाजन गरिएको छ । जसलाइ निम्नानुसार उल्लेख गरिएकाे छ ।

१.    नामः भानु नगरपालिका

केन्द्रः साविक भानु नगरपालिकाको कार्यालय

जनसङ्ख्याः ४५७९२

क्षेत्रफलः १८४  (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः १३

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	भानु	१
२	भानु	२
३	भानु	३
४	भानु	४,५
५	भानु	६,७,८
६	भानु	९
	तनहुँसुर	१-३
	सतिस्वाँरा	१
७	बसन्तपुर	१-९
८	पुर्कोट	४,६-९
९	पुर्कोट	१-३,५
१०	चोकचिसापानी	१-९
११	रुपाकोट	१-९
१२	मिर्लुङ्ग	१-६
१३	मिर्लुङ्ग	७-९
	रिस्ती	६
	सतिस्वाँरा	२-५

 २.    नामः भिमाद नगरपालिका

केन्द्रः साविक भिमाद नगरपालिकाको कार्यालय

जनसङ्ख्याः ३१३६२

क्षेत्रफलः १२९  (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ९

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	किहुँ	१-९
	गजरकोट	९
२	अरुणोदय	१-९
३	माझकोट	७-८
४	माझकोट	१-५
	माझकोट	९
	ऋषिङ्ग रानीपोखरी	९
५	सभुङ्ग भगवतीपुर	२
६	भिमाद	१
७	भानुमती	७
	भिमाद	२,४,५,८,९
८	भानुमती	१,३,९
	भिमाद	३,६,७
९	भानुमती	२,४-६,८

 ३.    नामः व्यास नगरपालिका

केन्द्रः साविक व्यास नगरपालिकाको कार्यालय

जनसङ्ख्याः ७०३३५

क्षेत्रफलः २४८  (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः १४

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	व्यास	१
२	व्यास	२
३	व्यास	१०
४	व्यास	११
५	व्यास	६-८
६	श्याम्घा	१-९
७	क्यामीन	१,३,७-९
८	क्यामीन	६
	रिस्ती	१-५,७-९
९	क्यामीन	२,४,५
	तनहुँसार	६,८
	सतिस्वाँरा	६-९
१०	व्यास	५,९
११	व्यास	३,४
	घाँसीकुवा	६
	तनहुँसुर	४,५,७,९
१२	घाँसीकुवा	२-५,७,८
१३	व्यास	१२-१४
१४	केशवटार	२-७

 ४.    नामः शुक्लागण्डकी नगरपालिका

केन्द्रः साविक शुक्लागण्डकी नगरपालिकाको कार्यालय

जनसङ्ख्याः ४८४५६

क्षेत्रफलः  १६५ (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः १२

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	थप्रेक	१-९
२	शुक्लागण्डकी	१,७
३	शुक्लागण्डकी	२,६
४	शुक्लागण्डकी	३
५	शुक्लागण्डकी	४,५
६	शुक्लागण्डकी	८,१०
७	शुक्लागण्डकी	९,११
८	शुक्लागण्डकी	१३
९	शुक्लागण्डकी	१२,१६
१०	शुक्लागण्डकी	१४,१५,१७
११	राईपुर	१-९
१२	फिरफिरे	१-९

 ५.    नामः आँबुखैरेनी गाउँपालिका

केन्द्रः साविक आँबुखैरेनी नगरपालिकाको कार्यालय

जनसङ्ख्याः २०७६८

क्षेत्रफलः १२८  (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ६

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	आँबुखैरेनी	१,२
२	आँबुखैरेनी	३-५
३	आँबुखैरेनी	६
४	आँबुखैरेनी	७-९
५	छिम्केश्वरी	१-९
६	देउराली	१-९

 ६.    नामः ऋषिङ्ग गाउँपालिका

केन्द्रः साविक कोटदरबार गा.वि.स.को कार्यालय

जनसङ्ख्याः २५८७०

क्षेत्रफलः २१५  (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ८

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	काहुँशिवपुर	१-३,८
२	काहुँशिवपुर	४-७,९
३	भिरकोट	८,९
	बैदी	१-३
४	भिरकोट	२-७
५	राम्जाकोट	१-८
६	भिरकोट	१
	कोटदरबार	१,३,८,९
७	कोटदरबार	२,४-७
८	ऋषिङ्ग रानीपोखरी	१-८

 ७.    नामः घिरिङ गाउँपालिका

केन्द्रः पोखरीछाप

जनसङ्ख्याः १९३१८

क्षेत्रफलः १२६  (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ५

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	गजरकोट	२,४-७
	घिरिङ्ग सुन्धारा	३
२	गजरकोट	१,३,८
	घिरिङ्ग सुन्धारा	२,८,९
३	घिरिङ्ग सुन्धारा	४-७
	साभुङ्ग भगवतीपुर	८
	माझकोट	६
४	घिरिङ्ग सुन्धारा	१
	राम्जाकोट	९
	सभुङ्ग भगवतीपुर	१,५,९
५	सभुङ्ग भगवतीपुर	२,४,६,७

 ८.    नामः देवघाट गाउँपालिका

केन्द्रः साविक देवघाट गा.वि.स.को कार्यालय

जनसङ्ख्याः १६१३१

क्षेत्रफलः १५९  (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ५

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	कोटा	१-३,८,९
२	बैदी	४-९
	कोटा	४-७
३	छिपछपे	१-९
४	देवघाट	१,३,६-९
५	देवघाट	२,४,५

 ९.    नामः म्याग्दे गाउँपालिका

केन्द्रः साविक छाङ्ग गा.वि.स.को कार्यालय

जनसङ्ख्याः २२५०२

क्षेत्रफलः ११५  (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ७

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	जामुने	१,२,९
२	जामुने	३-५,८
३	जामुने	६-७
४	छाङ्ग	१-६
५	छाङ्ग	७-९
६	मनपाङ्ग	१-५,७
७	मनपाङ्ग	६,८,९

 १०.  नामः बन्दीपुर गाउँपालिका

केन्द्रः साविक बन्दीपुर नगरपालिकाको कार्यालय

जनसङ्ख्याः २००१३

क्षेत्रफलः १०२  (वर्ग कि.मि.)

वडा संख्याः ६

वडा नं.	समावेश भएका साविक  गा.वि.स./न.पा.हरू	साविक वडा नं.	क्षेत्रफल	जनसङ्ख्या
१	बन्दीपुर	१
	घाँसीकुवा	१
२	बन्दीपुर	२,३
३	घाँसीकुवा	९
	केशवटार	१,८,९
४	बन्दीपुर	४,६
५	बन्दीपुर	५,७
६	बन्दीपुर	८-११

श्रोतः सङ्‍घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालय, जिल्ला समन्वय समिति तनहुँ  र जिल्ला प्रशासन कार्यालय  तनहुँ । तस्विर सामाजिक सञ्जाल । यस लेखमा कुनै प्रकारको त्रुटि फेला पार्नु भएमा कृपया सुझाव तथा सल्लाह दिनुहोला । सुझाव तथा सल्लाहको लागी  कमेन्ट बक्स अथवा chinari2020@gmail.com मा समर्पक गर्न सक्नुहुनेछ । तनहुँ  जिल्लाको कुनै पनि स्थान विशेषको लेख प्रकाशन गर्न चाहानु भएमा पनि सम्पर्क गर्न सक्नुहुनेछ ।